آموزش آزمایش های فاکتوریل (آزمایش های عاملی) (دوعاملی یا چند عاملی) با مثال در SPSS

آموزش آزمایش فاکتوریل در spss امروزه با پیشرفت امکانات فنی و علمی در علوم مختلف و لزوم بررسی اثر عوامل مختلف روی یک صفت یا ویژگی، سعی می شود که اثرات دو یا چند عامل بطور همزمان مورد مطالعه قرار گیرند. این گونه آزمایش ها با طرح های دو راهه یا دوعاملی (بلوک های کامل تصادفی) فرق دارند. اختلاف این آزمایش ها با طرح بلوک های کامل تصادفی در این است که در طرح های بلوکی (دوراهه یا دو عاملی)، عامل بلوک بندی از اهمیت چندانی برخوردار نیست. زیرا هدف از بلوک بندی کنترل خطای آزمایشی است. اما در آزمایش های عاملی هم تفاوت سطوح هر دو عامل به یک اندازه مهم است و هم وجود محتمل نوعی تعامل بین دو عامل (اثرات متقابل بین دو عامل). در طرح های پایه (یک راهه یا کاملا تصادفی، دوراهه یا بلوک های کامل تصادفی) یک عامل در یک آزمایش مورد بررسی قرار می گرفت، در صورتی که در آزمایش های فاکتوریل دو یا چند عامل جداگانه در یک جا مور مقایسه قرار می گیرند. این گونه آزمایش ها هم از لحاظ اقتصادی با صرفه تر هستند و هم دقت و مقدار اطلاعاتی که از آن ها بدست می آید بیشتر از آزمایش های جداگانه است.

در این مثال سه نوع دارو با چهار مقدار مصرف (دوز) مختلف به کار گرفته شده است. هد کدام از این دوازده عمل آزمایشی (ترکیب نوع دارو و مقدار مصرف آن) روی سه بیمار آزمایش شده و واکنش بیماران در هر عمل آزمایشی در جدول زیر ثبت شده است.

همچنین ببینید : فیلم آموزشی تحلیل واریانس طرح بلوکی کامل تصادفی شده در نرم افزار SPSS

آموزش طرح فاکتوریل در spss

برای حل این مسئله داده ها را مانند تصویر زیر وارد نرم افزار SPSS می کنیم.

آموزش فاکتوریل ریاضی دوازدهم انسانی

سپس از مسیر زیر قسمت Univariate را انتخاب می کنیم.

آموزش تصویری فاکتوریل

در این قسمت دو متغیر مستقل Med_kind (نوع دارو) و Med_dose (دوز دارو) را به قسمت Fixed factors و متغیر وابسته Reaction را به قسمت Dependent منتقل می کنیم. این اعمال در شکل زیر نشان داده شده است.

فرمول محاسبه فاکتوریل و الگوریتم فاکتوریل

در نهایت روی Ok کلیک می کنیم تا نتایج در جدول تجزیه (تحلیل) واریانس ظاهر گردد. شکل زیر نتایج این آزمایش فرضی را نشان می دهد.

فاکتوریل در spss

همچنین ببینید : تحلیل کواریانس و اندازه‌ گیریهای تکراری در نرم افزار آماری SPSS

نتایج نشان می دهد که برای نوع دارو مقدار Sig=0.081 بدست آمده است که چون این مقدار بیشتر از ۰٫۰۵ است. پس فرض صفر مبنی بر برابر بودن اثر سه نوع دارو روی بیماری رد نمی گردد. به عبارت دیگر میزان واکنش بیماران نسبت به هر سه نوع دارو یکسان بوده است.

نتایج برای عامل دوز دارو بیانگر این است که مقدار sig=0.003 محاسبه شده است. چون این مقدار کمتر از مقدار ۰٫۰۵ است، پس فرض صفر مبنی بر برابری اثر هر چهار دوز دارو روی بیماران رد می گردد. به عبارت دیگر تفاوت بین دوزهای مختلف دارو قویاً تأیید می شود.

نتایج برای اثر تعاملی یا متقابل بین دارو و دوز دارو نیز بیانگر معنی دار نبودن (۰٫۰۹۷>.Sig) این اثر است. به عبارت دیگر تعامل یا اثر متقابل بین نوع و دوز دارو اثبات نمی گردد.