بررسی بهای تمام شده چند نوع از محصولات کشاورزی – گندم و سیب زمینی
مقدمه مقاله و تحقیق
عمده ترین بخش مصرف گندم در ایران مربوط به تولید نان است (۹۰% عرضه گندم را شامل می شود)، و بخشی نیز به مصرف بذری و مصرف دامی می رسد. مصرف بذر مورد نیاز کشت سالانه در کشور بالغ بر۰۰۰/۰۰۰/۱ تن برآورد گردیده که در شرایط معمول کشت گندم از ۶۰ کیلوگرم در زراعت دیم لغایت۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در زراعتهای پاییزه آبی متغیر است. در زراعتهای پاییزه گندم آبی نسبت بذر مصرفی به تولید یک به بیست است. میزان بذر کمتر و یا بیشتر از معمول در برخی مواقع و به دلایل متعددی به شرح زیر توسط کشاورزان مورد استفاده قرار می گیرد.
از آن جمله: واریته های بذر درشت (اندازه بذر) واریته هائی با پتانسیل (توانائی) پنجه زنی کم، کشت بهاره، کشت دیر (در پائیز یا بهار)، روش دستپاش، اراضی سنگین، درصد جوانه زنی پائین و غیره. خسارت های وارده بر بذر گندم به هنگام داشت، برداشت و پس از برداشت توسط برخی عوامل بیماری زا و آفات (در مزرعه و انبار) باعث افزایش ضایعات بذر گندم می شود. متوسط رطوبت موجود در خاک نیز از عوامل اصلی تعیین کننده میزان بذر مصرفی است. به طوری که در مناطق کم باران میزان متوسط بذر کمتر و در مناطق نیمه مرطوب و مرطوب بذر بیشتری مصرف می شود.
بنابر این، جلوگیری از ضایعات گندم با توجه به مشکلات و محدودیت های موجود از نقطه نظر افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش سطح زیر کشت، تامین نهاده های مورد نیاز، محدودیت واردات به لحاظ تنگناهای حمل و نقل و بندری اهمیت زیادی پیدا کرده است و تأثیر آن بر درآمد زارعین و نهایتاًٌ میزان عرضه محصول قابل توجه می باشد (وزارت کشاورزی، ۱۳۶۲). لذا، طرح حعات بذر جهت کشت گندم پائیزه آبی می باشد،
کاهش میزان بذر مصرفی بطور قطع در هزینه های نهاده ها کاهش معنی داری بر جای می گذارد، اما بایستی دقت شود که استقرار بوته ها در شرایط های مختلف اقلیمی در نظر گرفته شود.
بعبارت دیگر، بهترین بررسی آن است که آزمایش یا مطالعه منطقه ای (site by site) بوده و براساس نوع خاک، ساختمان بستر بذر، رطوبت موجود در خاک، آب و هوای زمان کاشت، در نظر داشتن خسارت مربوط به آفات و غیره باشد.
همچنین برای استقرار مناسب بوته ها در مزرعه بهتر است بجای مقدار بذر، براساس تعداد بذر در واحد سطح عمل شود زیرا که اندازه بذور برای واریته های مختلف تفاوت دارند. میزان بذر در متر مربع به طور شاخص بایستی ۲۵ تا ۵۰ درصد بیشتر از تعداد بوته لازم در واحد سطح باشد تا هر نقصانی را جبران نماید.
بر اساس مطالعات سازمان تحقیقاتی HGCA (2000) میزان بذر در کشت های مطلوب می تواند تا حدود ۷۰%، بدون هیچگونه کاهشی درعملکرد ارقام مختلف، کمتر شود. کاهش میزان بذر ممکن است خطر فضای خالی در مزرعه را افزایش دهد اما، در مقادیر بالای مصرف بذر خطر خوابیدگی ساقه، احتمال وقوع بیماریهای گیاهی و افزایش هزینه نهاده بذر وجود دارد. در تراکم بوته مناسب میزان بذر مصرفی آن قدر پائین خواهد بود که احتمال وقوع ریسک های یاد شده بطور اساسی کاهش می یابد.
میزان بذر مصرفی و توزیع بوته ها در یک مزرعه تاثیرات مشخصی را بر اجزاء عملکرد گندم خواهد داشت. افزایش میزان بذر مصرفی می تواند تعداد سنبله در واحد سطح را زیادتر کند اما، دو جزء دیگر عملکرد یعنی، تعداد بذر در سنبله و وزن دانه کاهش می یابند. خاصیت جبران کنندگی نسبی در بین اجزاء عملکرد گندم می تواند نقصان عملکرد را وقتی که یک جزء کاهش می یابد، به حداقل برساند اما چنین جبرانی ممکن است کامل نباشد.
همچنین با کوتاه شدن فصل رویش، توانائی جبران کم می شود. بنابراین، در مطالعات مربوط به مقادیر بذر و تعداد بوته، همه اجزاء عملکرد دانه بجای فرد فرد اجزاء می بایست مورد توجه قرار داشته باشند. تعداد سنبله در واحد سطح به تعداد پنجه های اصلی و تعداد پنجه های بارور در بوته بستگی دارد.وقتی تراکم بوته (مقادیر بذر) افزایش می یابد حداکثر تعداد پنجه در واحد سطح در یک شرایط ویژه به سرعت تشکیل می شود. ولی ، درصد پنجه هائی که باقی مانده و تولید سنبله می کنند پائین خواهد بود البته، در تراکم پایین بوته نیز ۱۰۰ درصد پنجه ها زنده باقی نمی مانند.
بطور خلاصه، دستیابی به حداکثر عملکرد یا بوسیله افزایش تراکم گیاهی و یا با افزایش عملکرد تک بوته امکان پذیر است. ولی چون اثرات فرایندهای تشکیل دهنده عملکرد در رابطه با رقم، عملیات کاشت و شرایط اقلیمی روند ثابتی ندارد، درنتیجه تراکم کاشت می بایست براساس هر مورد تعیین شود و به دنبال مشخص شدن تحقیقاتی این چنین است که می توان مقدار بذر مصرفی در واحد سطح را توصیه نمود.
تاریخچه گندم
درباره گندم تاریخچه کاملاً صحیح و روشنی در دست نمی‌باشد. عمرکشت و کار را برای گندم حدود ۱۰۰۰۰ سال تصور می‌کنند. برای گندمهایی که از حفاریهای ژارمو (Jarmo) نزدیک سلیمانیه در عراق به دست آمده است به کمک کربن رادیو اکتیور توانسته‌اند در حدود ده هزار سال عمر تعیین کنند. حدس زده می‌شود که جنوب غربی آسیا مبداء گندم است. روی تابلوهای برنزی قرن ۱۹ قبل از میلاد که از سوریه بدست آمده است طریقه خردکردن گندم و تبدیل آن به نان مشاهده شده است . هرودوت تاریخ‌نویس یونانی، در گزارشهای مربوط به قرن پنجم قبل از میلاد به تهیه نان در مصر اشـــاره کرده است. گورهای امتداد رودخانه نیل دیوارهایی دارد که طرزکشت و کار، برداشت، آسیاب کردن گندم و بالاخره تهیه نان را در آن زمان نشان می‌دهد.
آب و هوای نسبتاً گرم عصر حجر موجب کشت غلات گوناگونی مانند گندم، جو و ارزن شد. مسلم است که بشر اولیه غلات را مطابق روشهای امروزی مورد استفاده نانوایی قرار نمی‌داده است بلکه برای استفاده غذایی، از دانه‌های گیاهان غلات بصورت برشته یا دمی و از دانه‌های خردشده و آرد شده آنها بصورت هریره استفاده می‌کرده است. هربرت هوور (Herbert Hoover) در سال ۱۹۴۳ راجع به اهمیت نان در جنگ چنین گفته است «اولین کلمه‌ای که در جنگ از آن سخن به میان آمده است اسلحه و آخرین آن نان بوده است در تمام وعده‌های غذایی ملاحظه می‌شود که هیچ نوع غذایی نیست که گندم یا فرآورده‌های آردی گندم در آن بکار نرفته باشد. بنابراین، نان ارزش و اهمیت غذایی خود را از قدیم تا بحال کاملاً حفظ کرده است.
تاریخچه تحقیقات گندم در ایران
از اواخر سال ۱۳۰۹ آزمایشهای مقدماتی غلات و ازدیاد بذر در مزارع آزمایشی باغ فردوس دانشکده کشاورزی کرج انجام شد. سال۱۳۱۴، بنگاه اصلاح و تهیه بذر در ایران در کرج تأسیس گردید و ابتدا مسئولیت آنرا دکتر شنیدر (Schneider) آلمانی برعهده گرفت که مدت ۶ سال از طرف اداره کل فلاحت وقت در این قسمت باقی ماند. نامبرده از اواخر سال ۱۳۱۵ ، نسبت به تهیه واریته‌های مختلف گندم مناسب با آب و هوای مناطق معتدل و گرمسیر اقدامات لازم بعمل آورد. واریته‌های گندم شاه پسند، امید، روشن،چهار هزار و هشتصد و بیست و واریته جو کالیفرنیا برای منطقه کرج و واریته‌های گندم ریحانی، ایتالیایی و طبسی برای منطقه ورامین ازدیاد و در بین کشاورزان توزیع شد.
معرفی شرکت و محصولات آن:
شرکت کردستان سبز که در چهار کیلومتری جاده دهگلان _ سنندج قرار دارد حدود بیست سال است که تاسیس شده است و فعالیتهای ان شامل تهیه و تولید بذر گندم و بذر سیب زمینی خوراکی است. الیت و کار این شرکت به این صورت است که خود شرکت دو عدد چاه عمیق داراد که هرکدام از چاه ها حدود ۳۰ هکتار از زمینهای آبی را زیر کشت می برد و در سال شرکت چند حلقه چاه دیگر را که معمولا تا حدود ۱۰۰هکتار زمین آبی را اجاره می کند و آنها را زیر کشت سیب زمینی و گندم می برد.
پرسنل ثابت این شرکت حدود ۱۱ نفر می باشند.یک نفر مهندس کشاورزی، ۲نفر راننده تراکتور، یک نفر مسئول ماشین آلات و یک نفر نگهبان روز و ۴نفر کارگر ساده متفرقه را دارا می باشد. عمده کارهایی که برای سیب زمینی انجام می شود خرید کود مرغی و کود شیمیایی می باشد و شخم زدن که یک دستگاه سیب زمینی را می کارد و یک دستگاه برای زمین سیب زمینی شیارهایی درست می کند که به آسانی همه آب می خورند. آن دستگاه کاشت باید بصورتی تنظیم شود که سیب زمینی را نه زیاد در عمق و نه زیاد ددر کف زمین قرار می دهد. البته برای نگهداری سیب زمینی چون این شرکت تا حالا سردخانه اش را راه اندازی نکرده است
باید از فصل پاییز تا فصل بهار موقع کشت سیب زمینی باید سیب زمینی را دوبار سورت کند و از تمیز کند و باید سیب زمینی های درشت را جدا کند که اینها هرکدام مثلا در زمستان حدود۶هزار کارگر لازم دارد و در بهار هم همینطور بعداز نگهداری باید سیب زمینی برای کاشت آماده می شود سیب زمینیهای درشت باید قاش شوند تا به درد کشت بخورند در این شرکت چند نوع سیب زمینی به نامهای اگریا، گرانولا، سانتا و سانتا مینی تیوبر تولید می شود. در زمان کشت هم کود مرغی و هم کود شیمیایی در زمین استفاده می شود و سیب زمینی محصولی است که در هفته باید۲ بار آب بخورد و نیازی شدیدی به آب دارد وکسی که مسئول آبیاری آن است باید خیلی مواظب باشد. در زمانیکه علف هرز تولید می کند باید حتما سم پاشی شود تا علف هرز بالا نیاید اگر علف هرز بزرگ شود باید حتما توسط کارگر آن علف هرزها کنده شوند.
در مورد گندم، گندم محصول بسیار خوب تقریبا نسبت به سایر محصولات کشاورزی دردسر کمتری از کاشت و تا برداشت دارد نگهداری آن باید در جای خشک و خنک باشد. شرکت کردستان سبز در سال ۱۳۸۹سه نوع گندم به نامهای آبی ( سایونز و گاسلوژن ) و دیمی ( آذر۲ ) را تولید نمود. سایونز و گاسلوژن گندمهایی هستند که در بهار نیاز به ۹الی ۱۱ بار آب دارند و بازدهی آنها ۹ تن در هکتار می باشد و هر هکتار حدود ۲۰۰ کیلو بذرمی خواهد. این بذر گندم چند نوع می باشد که نوع پروروشی آن وبعد مادری و بعد لواهی شده گرانترین نوع بذر می باشند.
تعاریف و اصطلاحات آورده شده در پروژه
بهای تمام شده: عبارت است از مجموع ارزش عوامل تخصیص داده شده به تولید یک محصول.
هزینه‌های تولیدی: عبارت است از هزینه‌هایی که برای ساخت یک واحد محصول بکار می‌رود که شامل دستمزد مستقیم، مواد مستقیم و سربار ساخت میباشد.
مواد مستقیم: هر نوع موادی که برای تولید مستقیما بکار می‌رود و یک جزء اصلی و قابل شناسائی محصول تکمیل شده را تشکیل می‌دهد مواد مستقیم نامیده می‌شود.
دستمزد مستقیم: حقوق و دستمزد کارکنانی که بطور مستقیم در تولید محصول دخالت دارند و مواد مستقیم را به محصول تبدیل می‌کنند، دستمزد مستقیم نامیده می‌شود.
سربار ساخت: تمام هزینه‌های منظور شده در جریان تولید به جزء مواد مستقیم و دستمزد مستقیم، به عنوان سربار کارخانه تلقی می‌شود، از قبیل مواد غیر مستقیم، دستمزد غیر مستقیم و سایر هزینه‌های غیر مستقیم تولیدی.
تخصیص هزینه‌ها: عبارت است از منظور نمودن هزینه‌ها به حساب هر یک از محصولات.
نرخ جذب سربار: نرخی است که بر اساس آن هزینه‌های سربار ساخت به محصولات تخصیص داده می‌شود.
عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده:
عناصر تشکیل دهنده بهای تمام شده محصولات تولیدی به طور کلی شامل اقلام زیر میباشد:
۱ـ مواد مستقیم
۲ـ دستمزد مستقیم
۳ـ سربار کارخانه
هر نوع موادی که برای تولید مستقیما بکار می‌رود و یک جزء اصلی و قابل شناسایی محصول تکمیل شده را تشکیل می‌دهد مواد مستقیم نامیده می‌شود مانند سیب زمینی آماده شده جهت کاشت.
حقوق و دستمزد کارکنانی که بطور مستقیم در تولید محصول دخالت دارند و مواد مستقیم را به محصول تبدیل می‌کنند، دستمزد مستقیم نامیده می‌شود، مانند حقوق کارگران قسمت برداشت گندم.
تمام هزینه‌های منظور شده در جریان تولید به جزء مواد مستقیم و دستمزد مستقیم، به عنوان سربار کارخانه تلقی می‌شود از قبیل مواد غیر مستقیم، دستمزد غیر مستقیم و سایر هزینه‌های غیر مستقیم تولیدی.
اصطلاحاً جمع هزینه‌های مواد مستقیم و دستمزد مستقیم و سربار کارخانه را بهای تولید یا بهای ساخت گویند و جمع هزینه‌های مواد مستقیم و دستمزد مستقیم را بهای اولیه و جمع دستمزد مستقیم و سربار کارخانه را هزینه‌های تبدیل گویند.
سایر هزینه‌هایی که در یک موسسه تولیدی واقع می‌شوند هزینه‌های دوره نامیده می‌شوند. مانند هزینه‌های توزیع و فروش و اداری و تشکیلاتی که در پایان سال مالی به حساب سود و زیان انتقال می‌یابند.
انواع محصولات شرکت کردستان سبز:
در شرکت موردنظر همانطور که در بالا بحث شد محصولات کشاورزی که در شرکت کردستان سبز وجود دارد ما به مواردی مانند گندم و سیب زمینی بحث میکنیم و می خواهیم اشاره مختصری به بهای تمام شده هر کیلو محصول سیب زمینی و گندم در این پروژه داشته باشیم. لذا او
ل به تعریفی از حسابداری بهای تمام شده و طبقه بندی هزینه در حسابداری بهای تمام شده اشاره ای خواهم نمود.
حسابداری بهای تمام شده:
چه چیزی را به چه قیمتی به دست آورده ایم؟ پاسخ این سوالات در حسابداری به وسیله تکنیکها و روشهایی داده می شود که به آن حسابداری بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی می گویند.
شناخت و طبقه بندی صحیح هزینه ها، تعیین محل وقوع آنها و تخصیص درستشان به انواع فعالیتهای سازمان و نهایتا تجزیه و تحلیل نتایج بدست آمده را می توان به عنوان هدف اصلی سیستم بهای تمام شده نامید.
– قبول یا عدم قبول سفارش مشتریان
– تعیین قیمت فروش محصولات
– تولید یا عدم تولید یک محصول خاص
– افزایش یا کاهش حجم تولید محصولات
– ایجاد یک خط تولید جدید و یا توسعه واحد صنعتی
– حذف و یا ایجاد تغییر در خط تولید موجود
– تغییر در کیفیت محصولات و یا تغییر در فرآیند تولید
تصمیم گیری در مورد هر یک از موارد فوق و دهها مورد دیگر از این قبیل، بدون داشتن یک سیستم مناسب حسابداری بهای تمام شده، اگر غیر ممکن نباشد، بدون شک خالی از اشکال نخواهد بود. محاسبه بهای تمام شده در بدو امر کاری ساده به نظر می رسد. چرا در هر موسسه تولیدی، حداقل برای محاسبه سود و زیان سال، ناچارند که هزینه ها را ثبت و در مقابل درآمدها قرار دهند. حال کافی است که مشخص شود در طی سال چه محصولاتی و با چه کمیتی تولید شده است که با تخصیص این هزینه ها به تولیدات، قیمت تمام شده هر محصول بدست خواهد آمد. آنچه که گفتیم، اساس کار حسابداری بهای تمام شده است ولی انجام این کار به مراتب از گف تن آن مشکل تر است.
روشهای طبقه بندی هزینه ها:
الف: طبقه بندی هزینه ها به تفکیک عوامل اصلی بهای تمام شده
موسسات تولیدی در جریان عملیات خود، مواد اولیه را با کمک تکنولوژی و کار نیروی انسانی به محصول تبدیل می کنند . پس عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده محصولات یک موس سه تولیدی را می توان در سه بخش کلی هزینه مواد، هزینه کار و هزینه سربار طبقه بندی کرد.
ب: طبقه بندی هزینه ها به مستقیم و غیر مستقیم:
هزینه های مستقیم هزینه های هستند که بتوان آنها را به سهولت به واحد محصول تخصیص داد مثل هزینه مواد اولیه، هزینه پرسنلی که مستقیما با مواد و ماشین آلات سازنده محصولات کار می کنند و بقیه هزینه ها غیر مستقیم تلقی می شوند یعنی هزینه های مواد اولیه و پرسنلی که در تعریف فوق به صورت مستقیم تلقی نمی شوند.
ج: طبقه بندی هزینه های متغیر و ثابت
د: طبقه بندی هزینه ها با توجه به وقایع سازمانی : هزینه های تولیدی _خدماتی_اداری_فروش
ه: طبقه بندی هزینه ها به روش ترکیبی: در سطح حسابهای کل از یک روش و در سطح حسابهای معین از دیگر روشهای طبقه بندی هزینه ها استفاده کرد.
مراکز هزینه :
عملیات ساخت محصول در یک موسسه تولیدی ممکن است توسط قسمتهای مختلفی صورت گیرد در این حالت هر قسمت،مسئولیت بخشی از فرآیند تولید را بعهده داشته و محصول با عبور از این قسمتها بتدریج تکمیل شده ونهایتا بصورت محصول آماده برای فروش در می آید. بمنظور کنترل هزینه های تولید ومحاسبه بهای تمام شده محصولات به شکلی که بتوان مشخص کردکه هر یک از قسمتهای تولید چه مبلغی از عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده را به خود اختصاص داده اند،می بایست این قسمتها به دقت شناسایی شوند. در حسابداری صنعتی هر یک از این قسمتها را مرکز هزینه می نامند. تعیین مراکز هزینه باید بنحوی صورت گیرد که تخصیص هزینه ها به آنها امکان پذیر بوده و حوزه مسئولیت سرپرستان این مراکز مشخص باشد. در حسابداری بهای تمام شده اصطلاح مرکز هزینه به هر یک از واحدها و قسمتها اعم از تولیدی، پشتیبانی، اداری و فروش اطلاق می شود. مراکز پشتیبانی، خدماتی- سرویس دهنده مانند مراکز تهیه آب و برق و گاز، تعمیرگاهها و انبارها. این مراکز با خدمت خود عملیات تولید را تسهیل می کنند و بدون وجود آنها اصولا عمل تولید امکان نخواهد داشت .
منظور از حسابداری (بهای تمام شده) چیست؟
حسابداری بهای تمام شده شاخه‌ای از علم و فن حسابداری است که وظیفه جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات را بر عهده داشته با و تجزیه و تحلیل گزارش‌ها و بررسی راههای تولید روشهای تقلیل بهای تمام شده تولیدات را بیان میکند.
اهمیت حسابداری بهای تمام شده برای چیست ؟
در واقع حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده یک ابزار بسیار مهم در اختیار مدیریت می‌باشند تا مدیران با استفاده از حسابداری صنعتی، بهای تمام شده تولیدات را محاسبه میکند و کنترل خود را بر روی هزینه‌های مواد، دستمزد و سایر هزینه‌های تولید اعمال میکند.
مدیران اگر گزارشات دقیق و صحیحی از عوامل هزینه نداشته باشند در تصمیم گیری خود در جهت افزایش تولید یا سایر تصمیم گیری‌ها و راه انجام تصمیمات خود با مشکل مواجه خواهند شد.
کاربرد حسابداری بهای تمام شده چیست ؟
گاهی تصور می‌شود کاربرد حسابداری صنعتی و بهای تمام شده محدود به کارخانجات و صنایع تولیدی میباشد هرچند شاید مشهورترین کاربرد آن در این جهت باشد ولی سایر مؤسسات نیز از حسابداری بهای تمام شده بهره برده و از روشهای حسابداری بهای تمام شده در بانکها، شرکتهای بیمه عمده فروشی‌ها ، شرکتهای حمل و نقل ، شرکتهای هواپیمایی ، دانشگاه‌ها و بیمارستان‌ها در جهت کارایی بیشتر استفاده می‌گردد.
مروری اجمالی بر بهای تمام شده یک کیلوگندم:
مراحل کشت گندم
طبق آمار کشاورزی از ۷۶۰ میلیون هکتار کشت محصولات مختلف در دنیا بیش از ۷۰ درصد سطح نباتات جهان به غلات اختصاص دارد و در این میان حدود ۳۰ در صد اراضی زیر کشت دنیا را گندم شامل می شود. یعنی چیزی حدود ۲۳۸ میلیون هکتار . طبق آمار داخلی تولید گندم در ایران در سال ۱۳۴۰ در حدود ۲/۴ میلیون تن و در سال ۱۳۵۰ به مقدار۲/۵ میلیون تن و در سال ۱۳۶۶ به مقدار ۹/۷ میلیون تن بوده است و در سال ۱۳۸۲ به ۳/۱۰ میلیون تن می رسد که نزدیک به مرز خودکفایی است. به جزء نان که غذای عمده انسانهاست فرآورده های زیادی از آرد گندم به دست می آید که می توان بیسکویت –کیک– نان روغنی- شیرینی تر- کلوچه – رولت – و انواع ماکارونی و … را نام برد.گندم را بر حسب این که سلولهای به وجود آورنده آن ۷- ۱۴- ۲۱ جفت کروموزوم باشند به سه گروه تقسیم می کنند. گندمهای معمولی امروزی از گروه ۲۱ جفت کروموزوم باشند ( گندمهای تتراپلوئید). ارقام چمران داراب- اترک- و فلات و… از جمله گندمهای معمولی می باشند که به مصرف تهیه نان می رسند . از گندمهای نوع دوروم می توان یاواروس. شوا وسیمره را نام برد که در تهیه ماکارونی نیز مورد مصرف دارد. قبل از کاشت هر محصول نیاز به مقدمات آماده سازی بستر خاک می باشد. مراحل تهیه زمین جهت کاشت گندم شامل مراحل زیر می باشد
که در بعضی مواقع مواردی از عملیات می تواند حذف یا اضافه شود.
۱( ماخار یا آبیاری زمین قبل از شخم
۲( شخم زمین
۳( دیسک
۴( ماله
۵( کودپاشی
۶( دیسک
۷ (بذرپاشی یا بذرکاری( در صورت بذرپاشی عملیات دیسک خفیف بعد از آن )
۸( مرزبندی
۹( نهرکشی
۱۰( آبیاری
مراحل فوق ممکن است بسته به نوع زمین – خاک زراعی – و نحوه کاشت با خطی کار یا پاشش بذر با کودپاش سانتریفیوژ تا حدودی تغییر نماید در این مطلب کاشت با خطی کار مدنظر می باشد.
ماخار : ماخار به منظور مرطوب نمودن و نرم کردن بافت خاک جهت انجام تسهیل عملیات شخم مناسب با عمق شخم مطلوب انجام می گیرد از مسائل مهم ماخار یکنواختی آبیاری سطح زمین می باشد که چنانچه سطح مزرعه به صورت یکنواخت آبیاری نشود و بعضی جاها خشک بماند در تهیه زمین با گاوآهن دچار مشکل می شویم و در این قسمتها ضمن این که عمق شخم کمتری داریم کلوخه ایجاد می ردد و باعث عدم تهیه خوب زمین می شود که جهت کاشت با خطی کار مشکل ایجاد می نماید. از مزایای دیگر ماخار رشد علفهای هرز تا زمان انجام شخم می باشد که با انجام عملیات شخم آن تعدادی از بذور علفهای هرز که جوانه زده و رشد نموده اند از بین می روند.
شخم :
عملیات شخم – وقتی رطوبت خاک مزرعه به حالت گاورو رسید انجام می شود. حالت گاورو اصطلاحی است که به زمین ماخار شده وقتی که آماده شخم است گفته می شود. در این حالت خاک مزرعه نه آنقدر رطوبت دارد که به حالت گل به ادوات شخم بچسبد و نه آنقدر خشک است که با شخم به صورت کلوخ درآید . جهت تعیین حالت گاورو در مزرعه مقداری خاک را برداشته و آن را در مشتمان فشار می دهیم اگر خاک به هم بچسبد و کلوخه ای درست کند که رطوبت خاک دست را آلوده نکند و چنانچه آن را رها کنیم پس از برخورد به زمین از هم بپاشد . در این ح
الت عمومی خاک حالت گاورو دارد. زمینهای رسی در مدت زمان بیشتر و زمینهای شنی در مدت زمان کوتاهتری به حالت گاورو می رسند.عمق شخم با توجه به نوع وضعیت خاک بین ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر می باشد. در عملیات شخم با دیدن شیارهای یکنواخت و همسطح و منظم در سطح مزرعه می باشد . سرعت کارکرد مناسب تراکتور و ماشین آلات دیگر در هنگام ش خم ۳ تا ۴ کیلومتر در ساعت می باشد.
نکته: چنانچه بخواهیم کودهای شیمیایی را در عمق حداکثر (شخم زده ) قرار دهیم می توانیم قبل از شخم به پخش کود شیمیایی اقدام نماییم و اگر بخواهیم پراکنش کود شیمیایی در سطح شخم خورده یکنواخت باشد لازم است در ابتدا بعد از پاشش کود مورد نظر زده و سپس شخم زده شود..
اهداف مهم شخم زدن
نرم کردن زمین تا بذر به راحتی با آن مخلوط شود و بتواند هر چه بیشتر از رطوبت زمین استفاده کند و به راحتی سبز شود زیاد کردن خلل و فرج خاک تا هوا و رطوبت در خاک بهتر نفوذ کند و جریان هوا داشته باشیم و آب به مقدار بیشتری در خاک ذخیره شود. برگرداندن خاک به جهت انتقال مواد به قسمتهای زیرین شخم خورده ایحاد محیط مناسب برای فعالیت میکروارگانیسمهامبارزه با علفهای هرز موجود در مزرعه زیر خاک نمودن بقایای گیاهی موجود در خاک بر هم زدن لوله های مویین خاک
دیسک : بعد از عملیات شخم با حفظ یک فاصله زمانی مناسب عملیات دیسک زدن صورت می گیرد این فاصله زمانی بسته به بافت خاک و فصل می تواند از یک تا چند روز متفاوت باشد ولی به هر صورت نباید فاصله زمانی میان شخم تا دیسک آنقدرطول بکشد که خاک خیلی خشک شده و به صورت کلوخه هایی در آید. با انجام عملیات دیسک شیارهای خاک شخم خورده به صورت یکنواخت و یکسان در می آید و خاک دانه بندی مناسب جهت بستر بذر می یابد .جهت یکنواختی مناسب بستر کاشت گاهی اوقات لازم است ۲ تا ۳ بار دیسک زده شود.
ماله کشی( تسطیح نسبی) : پس از شخم و عملیات دیسک در خاک ممکن است پستی و بلندی جزئی ناشی از تهیه بستر در زمین باقی مانده باشد. لذا از ماله برای از بین بردن این پستی و بلندی ها استفاده می شود. لازم است که جهت حرکت ماله به صورت مورب از یک گوشه زمین به یک گوشه دیگر آن باشد تا نتیجه بهتری به دست آید. میتوان یکبار به صورت ضربدر و بار دیگر در جهت عملیات فارو ماله کشی نمود. فاصله تیغه ماله از سطح خاک بسته به وضعیت مزرعه معمولا از ۳ تا ۸ سانتیمتر است که لازم است قبلا در یک سطح مسطح تنظیم گردد.
کودپاشی : در حالت معمول توصیه می شود مقدار ۱۰۰ کیلوگرم کود فسفاته و مقدار ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم کود اوره و مقدار ۱۰۰ کیلو کود پتاسه به صورت پایه با عملیات دیسک به خاک داده شود ولی با آزمون خاک با توجه به بافت و وضعیت خاک مزرعه و پتانسیل مورد انتظار تولید محصول می توان توصیه عملی مصرف کودهای شیمیایی پایه ازته و فسفاته و پتاسه را مشخص نمود . بعد از کودپاشی با دستگاه سانتریفیوژ عملیات دیسک جهت اختلاط کود انجام می شود. مقدار تقریبی عناصر غذائی برداشت شده به وسله محصول گندم با عملکرد ۸ تن در هکتار ازت(N) 140 تن در هکتار- فسفر(P2O5)- پتاسیم(K2O) 180 – گوگرد(S) 25 – منیزیم(Mg) 30 تن در هکتار.
عمق کود شیمیایی در خاک مزرعه : کود فسفاته به علت تقریبا غیرمتحرک بودن در خاک لازم است در منطقه ریشه گیاه قرار گیرد لذا با توجه به این که غالب ریشه های گندم تا عمق ۲۰ سانتیمتری عمق خاک نفوذ میکند پراکنش کود لازم است از حدود ۸ سانتیمتری از سطح خاک قرار گیرد در صورتی که بذر کاری و کودکاری با یک دستگاه انجام پذیرد . عمق بذر ۳ تا ۵ سانتیمتری و عمق کود در ۳ تا ۵ سانتیمتری پایین تر در اطراف بذر می تواند انجام پذیرد که در این حالت ضمن استفاده بهتر از مقدار مصرف آن کاسته می شود.مقدار توصیه شده کود فسفاته را در خاکهای سنگین در ۳ مرحله می توان مصرف نمود.۳/۱ به صورت پایه (خاک کاربرد) – ۳/۱ به صورت سرک در مرحله پنجه دهی گندم- ۳/۱ به صورت سرک دوم در مرحله ساقه رفتن و حدودا نزدیکی ظهور خوشه و در خاکهای سبک توصیه می شود. ۴/۱ اوره فسفاته را به صورت پایه و ۴/۱ در حدود پنجه زنی و ۴/۱ در مرحله تشکیل ساقه و ۴/۱ در مرحله ظهور خوشه مصرف شود. ازت از عوامل اصلی در افزایش پروتئین گندم است و افزایش پروتئین گندم کیفیت نانوایی آن را افزایش می دهد . زمان مصرف کود ازته در تعیین مقدار پروتئین گندم حائز اهمیت است.اگر کود ازته قبل از گلدهی جذب گیاه شود بیشتر محصول را افزایش می دهد تا درصد پروتئین آن و اگر کود ازته بعد از گلدهی جذب گیاه شود بیشتر درصد پروتئین و در واقع یعنی کیفیت محصول را افزایش می دهد. بنابراین دادن کود ازته بعد از گلدهی کیفیت محصول و درصد پروتئین را افزایش می دهد که این کار را می توان با محلول پاشی کود اوره نیز انجام داد. در مورد کودهای پتاسه گزارشهای نتایج حاصل از تجزیه خاک در آزمایشگاهها دلالت بر کمبود شدید پتاسیم در اکثر خاکهای زراعی دارد.
و…………….