تاریخ زبان فارسی
بخشی از فایل پاورپوینت
معرفی و راهنمایی کلی طرح درس «تاریخ زبان فارسی» و جایگاه آن در میان درسهای دیگر: هدف کلی این درس آشنایی با تاریخ تحول زبان و بررسی دوره‌های تاریخی زبان فارسی در سه دوره مستقل فارسی باستان، فارسی میانه و فارسی جدید (نو).
در این درس با بررسی و مقایسه زبانهای ایران قبل از اسلام و تحولات آنها و چگونگی تحول و پیدایش فارسی بعد از اسلام بررسی می‌شود.
نام درس: تاریخ زبان فارسی.
تعداد واحد درسی: ۲
نام منبع درسی: تاریخ زبان فارسی.
مؤلف: دکتر مهری باقری.
زبان امری اجتماعی و وسیله‌ای است برای برطرف کردن نیاز افراد جامعه به برقراری ارتباط با یکدیگر و تفهیم و تفاهم.
تغییراتی که در زبان رخ می‌دهد تصادفی و اتفاقی نیست بلکه تابع قوانین و قواعد معینی است و به همین دلیل، با اینکه هر زبانی از صورت اصلی خود بسیار دور شده است، می‌توان رابطه آن را با اصل و با زبانهای دیگری که از آن منشعب شده‌اند تشخیص داد.
زبان مانند یک امر طبیعی به طریقی مشخص تحول و تکامل می‌یابد و به‌همین دلیل باید دانست که تغییر یا دور شدن یک صورت زبانی از اصل و صورت قدیمی خطا و غلط شمرده نمی‌شود بلکه معلول رویدادهای اجتناب‌ناپذیر زمان است.
در دوره باستان هر اسم به هشت حالت مختلف صرف می‌شد و علایم صرفی نیز تکواژهایی پایانی بود که به واژه ساده می‌پیوست.
در فارسی جدید، با حذف تکواژهای پایانی، نه تنها نظام صرف اسامی به کلی از بین‌رفته بلکه ساخت جنس دستوری و شمار مثنی نیز از دستگاه زبان خارج شده است.
دگرگونی دیگری که در فارسی جدید مشاهده می‌شود، تغییر ترتیب اجزای جمله است. به‌عبارت دیگر، قواعد نحوی و روابط همنشینی در دستگاه این زبان از دوره باستان تا دوره جدید تحول یافته است.
هر زبانی در هر زمان در حال تحول است و از جهات مختلفی تغییر می‌کند. آواها و شیوه ترکیب آنها با وضع پیشین تفاوت می‌کند و آواهایی جدید با قوانین واج‌آرایی نوینی در زبان معمول می‌شود.
علل و عوامل دگرگونی زبان را می‌توان در دو عنوان کلی دسته‌بندی کرد:
۱٫ علل خارجی یا برون‌زبانی
۲٫ علل داخلی یا درون‌زبانی
نکته جالب توجه این است که واژگان زبان بیش از هر چیز می‌تواند دگرگونیهای اجتماعی را منعکس کند.
همان طور که دستگاههای صرفی و نحوی و اصوات زبانها متفاوت و متمایز از یکدیگرند، تحول زبانها در طول تاریخ نیز یکسان صورت نگرفته است و هر زبان در مسیر و جهتی خاص خود متحول و دگرگون شده است.
انواع زبانها
بنابر محاسبات انجام گرفته تا سال ۱۹۶۴، شماره زبانهایی را که تقریباً پنج میلیارد تن سکنه امروزی کره زمین به کار می‌برند میان چهار تا هفت هزار برآورد کرده‌اند.
مطابق شیوه طبقه‌بندی که اصطلاحا «نوعی» یا «ساختمانی» نامیده می‌شود زبانهای دنیا به سه دسته تک‌هجایی، پیوندی و صرفی تقسیم می‌شوند.
زبانهای تک‌هجایی (monosyllabic languages) در این قبیل زبانها هر هجا همیشه صورت ثابتی دارد.
زبانهای پیوندی (agglutinating languages) در این گونه زبانها ماده اصلی کلمات همیشه صورت واحدی دارد و اگر معانی ثانوی بدان افزوده شود صورت اصلی کلمه تغییر نمی‌کند.
زبانهای تصریفی (flexional languages) در این دسته از زبانها برخی از کلمات برای رساندن مفاهیم فرعی و ثانوی تغییر شکل می‌دهند.
در جامعه ا روپایی، از قرن شانزدهم به بعد علم لغت و اشتقاق بنا به دلایل و عوامل اجتماعی مورد توجه فراوان قرار گرفت.
از قرن هیجدهم به بعد زبان‌شناسان با توجه به تشابهات دستوری و همگونیهای ساختمانی زبانها، شیوه جدیدی برای طبقه‌بندی زبانها پیش گرفتند که اصطلاحا «رده‌بندی از حیث خویشاوندی» خوانده می‌شود.
مهمترین خانواده‌های زبانی شناخته شده عبارت‌اند از هند و اروپایی، سامی و حامی، اورالی یا فینو – اوگری و آْلتایی.