شناسایی علفهای هرز مزارع گندم (Triticum aestivum) پس از برداشت در استان یزد
چکیده مقاله و تحقیق
شناخت ترکیب گونه ای جمعیت علفهای هرز و تعیین گونههای غالب و مشکل ساز موجود در مزارع گندم در مدیریت علفهای هرز و انتخاب روشی صحیح برای کنترل اهمیت ویژه ای دارد که این مهم با شناسایی علفهرز از طریق بذر نیز تحقق می یابد.
به منظور دستیابی به این هدف پژوهشی در سال ۱۳۸۸ همزمان با آغاز برداشت گندم با نمونه برداری تصادفی از محموله های گندم مناطق عمده گندم کاری استان یزد (ابرکوه، هرات، مروست، چاهک، بهاباد وطبس) انجام شد. نمونههای گندم آمیخته به بذر علفهرز با الک مش بوجاری گردید و سپس بذرهای جدا شده با استفاده از منابع علمی و کلید شناسایی بذر علفهای هرز مورد شناسایی قرار گرفت.
در این تحقیق تعداد ۳۵ گونه علفهرز از مزارع گندم متعلق به ۱۳خانواده شناسایی شدند که از بین آنها خانواده Poaceae با تعداد ۱۰ گونه بیشترین تعداد را به خود اختصاص داد و گونههای Lolium rigidum L. Amaranthus retroflexus L. ،.Polygonum aviculare L ،. Cardaria draba L.,Phalaris minor Retz و Convolvulus arvensis L. به ترتیب دارای بیشترین فراوانی بودند. همچنین این بررسی نشان داد که ۷۱ درصد گونهها جزو علفهای هرز پهن برگ ، ۲۹ درصد باریک برگ ، ۷۴ درصد گونهها یکساله و بقیه دو ساله و دائمی بودند.
واژههای کلیدی: شناسایی، بذر، علفهرز ،گندم
مقدمه
از بین ۵۷۳۹۱ هکتار اراضی زراعی در استان یزد گندم با ۲۵۶۴۴ هکتار(۴۴/۷ درصد) بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است(.(۴ علفهای هرز در مراحل مختلف کاشت تا برداشت در مزارع گندم همواره موجب بروز خسارت کمی و کیفی به محصول وتحم ل هزینه برای کشاورزانمی شود .
دستیابی به محصولی با کمیت وکیفیت بالا نیازمند مبارزه باعلفهای هرز مزارعمی باشدکه همواره مورد نظرکشاورزان وبه خصوص کارشناسان بوده است(.(۶ بسیار روشن است که جهت مبارزه با علفهای هرز، شناسایی گونهها و انتخاب روش صحیح مبارزه با آنها
۲۴ بیولوژی علف های هرز
ضروری است. به علاوه، شناخت علفهای هرز یک منطقه از نظرمساله قرنطینه داخلی وخارجی حائزاهمیت است(.(۳ بیش از ۲۰۰ گونه گیاهی به عنوان علفهرز مزارع گندم ایران معرّفی شده اند(.(۵
یکی از را ه هایی کهمی توان بوسیله آن به گونه علفهرز موردنظر سریع دست یافت روش شناسایی علفهای هرز از طریق بذور آنهامی باشد.گاهی در هنگام برداشت محصول، بذرها و مانده علفهای هرز با آن آمیخته شده و همین باعث کاهش ارزش اقتصادی وکیفی محصولمی شود. شناخت دانههای علفهای هرز در توده بذور محصولات مختلف وبوجاری آن و آگاهی از ترکیب گونه ای بذور علفهای هرز آمیخته با گندم برداشت شدهمی تواند بیانگر ترکیب گونه ای جمعیت علفهای هرز حاضر در مزارع گندم هر منطقه باشد که دوام طولانی تری نسبت به سایر گونهها داشته و تا زمان برداشت و پس از آن همراه گندم جابجامی شود .آگاهی از این امرمی تواند در انتخاب زمان ونحوه مدیریت علفهای هرز و نوع عملیات صحیح راهگشا باشد.
آقابیگی درسال ۱۳۷۱ و ۱۳۸۰ تعدادی از بذور علفهای هرز مزارع منطقه کرج و ۲۰۴ گونه غلات شمال کشور را بررسی وکلید شناسایی آنها را ارائه داده است(۳ و.(۲ همچنین نامبرده بذور علفهای هرز مهم محصولات گندم و جو را در استانهای خوزستان و فارس شناسایی نمود .(۱)
در سال ۱۳۸۴ نیز ۴۷ گونه علفهرز از سطح مزارع گندم وجو استان یزد شناسایی و فراوانی ، یکنواختی و تراکم آنها با استفاده از GIS تعیین گردید . (۶ )
هدف از این مطالعه شناسایی علفهای هرز مزارع گندم از روی بذر وتعیین آلودگی نسبی مزارع گندم مناطق مختلف استان یزد در هنگام برداشت بود.