مالیات بر ارزش افزوده
مقدمه مقاله
امروزه در گوشه و کنار رسانه ها و مطبوعات از جمله رادیو و تلویزیون ، روزنامه ها ، مجلات و در میان افراد جامعه ، یا حتی روی کالاها عبارت مالیات بر ارزش افزوده زیاد شنیده و دیده می شود.
شاید عدم شفاف سازی و نبود توضیحات مکفی دستگاه های ذیربط در این زمینه ، موجب ایجاد نگرشی منفی در میان افراد جامعه و اقشار گوناگون شده است . امری که اگر با آشنایی کامل به سراغ آن برویم بسیاری از باورها و قضاوت های نادرست خاتمه خواهد پذیرفت .
بنده نیز فرصت را مغتنم شمرده و با عنایت به این موضوع ، تلاشی را آغاز کرده ام که امیدوارم گامی کوچک در جهت بیان برخی ابهامات اقتصادی بردارم . البته لازم میدانم متذکر شـوم که مـوضـوع مـالیات و عوارض بر ارزش افزوده و توضیح قوانین و تبصره های آن بیش از صدها ساعت نیاز به توضیح و بررسی دارد که به طور حتم این پروژه بیان خلاصه واری از این قانون است .
تاریخچه ی مالیات بر ارزش افزوده و دولت های ایران و کشورهای دیگر :
مالیات بر ارزش افزوده ،(نام این مالیات مستقیما از زبان آلمانی و انگلیسی اقتباس شده). امروزه در اروپا این مالیات :«مالیات بر فروش» مینامند. مالیات بر ارزش افزوده «مالیات غیرمستقیم» است که مصرف کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید می پردازد و دریافت کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. از آنجا که خود فروشنـده نیـز ضمـن خـریـد اولیـه چنین مالیاتی را پرداخته ولی مصرف کننده محسوب نمیشود ، اینست که او حق دارد که « مالیات بر ارزش افزوده» پرداختی خود را از کل « مالیات بر ارزش افزوده » های دریافتی کسر کرده و مابه تفاوت را به دولت بپردازد.
نمونه معروف چرخش : تاجر یا کشاورز جنگلدار یک کیلوگرم چوب درخت را به بهای ۱۰ ریال به کارخانه کاغذسازی میفروشد و ۱ ریال مالیات بر ارزش افزوده کسب میکند. کاغذ تولید شده از دست دهها تولید کننده وبازرگان عبور میکند تا در انتها به شکل یک کتاب با قیمت فروش ۵۰۰۰۰ ریال (با مالیات نهفته ۱۰ درصدی = ۴۵۴۵ ریال) به سمت مصرف کننده برسد. در این بین خزانه دولت شاید ده ها یا صدها بار مالیات بر ارزش افـزوده کسـب کـرده و بـاید کل مبـالغ تفـاوت ارزش هـای افـزوده دریافتی را به پرداخت کننده ها یعنی همه « ارزش افزاها » که در تبدیل چوب به کتاب سهیم بوده اند ، از جمـله : جنگل دار تا کاغذساز ، شرکت های باربری و ترابری ، شرکت برق ، شرکت آب ، شرکت دفع زباله ، رنگ کاغذساز ، رنگ چاپ ساز ، رنگ کاغذ فروش ، رنگ چاپ فروش ، عمده فروش ها ، چاپخانه کتاب ، شرکت های تبلیغات و تک فروش کتاب بازگرداند ، زیرا مالیات بر ارزش افزوده حقیقی را فقط باید مصرف کننده انتهایی بپردازد. این امر کار اداره های مالیات را بسیار سنگین میکند . به همین خاطر گهگاهی بحث آن شروع میشود که بهتر است این مالیات را از داد و ستدهای بین تولید کننده گان حذف کنند.
(نمونه تسویه حساب با مالیات ۱۰ درصدی : ۱۰۰ ریال خرید جنس + ۱۰ ریال مالیات و افزودن ارزش جنس … و در انتها ۳۰۰ ریال فروش با ۲۷/۲۷ ریال مالیات نهفته در بهای فروش . مابه تفاوت قابل پرداخت به خزانه دولت = ۲۷/۱۷ ریال).
۱۰۰ ریال + % ۱۰ = ۱۱۰ ریال ! افزودن ارزش (دلالی یا تولید فرق نمیکند)
! فروش به قیمت ۷۳/۲۷۲ ریال + % ۱۰ مالیات (= ۲۷/۲۷) = ۳۰۰ ریال
مالیات بر ارزش افزوده به تمامی خدمات و کالاهایی تعلق میگیرد که در برابر پول ، در داخل کشور داد و ستد میشوند (اقلام صادراتی از این مالیات معاف هستند : ر. ک . Duty – free). مگر آنکه در قانون برای آن شرایط ویژه ، از جمله تخفیف در نظر گرفته باشند. در بسیاری کشورها داروها ، خدمات پزشکی ، مواد غذایی ، کالاهای رسانه ای چاپی غیرتبلیغاتی ( یا با تبلیغات نسبتا کم ) و خدمات دولتی شامل استثناء میشوند.
اداره مالیات هرگز « تک پست » های دریافتی و پرداختی کسبه را در نظر نمیگیرد ، بلکه جمع کل را در انتهای سال مورد محاسبه قرار میدهد. یک بازرگان یا تولید کننده در انتهای سال حجم تمامی مالیات های دریافتی از مشتریان را از کل مالیات های پرداختی (برای آب ، برق ، بخاری ، خریدهای شرکت ، بنزین خودروها ، تعمیر خودروها و صدها پست دیگر) کسر و وجه تفاوت را به دولت میپردازد.