معانی و بیان ۲
پاورپوینت رشته زبان و ادبیات فارسی
طرح درس
کلیات
مجاز
تشبیه
استعاره
استعاره گونه ها
کنایه
خاتمه در علم بیان
اهداف درس
آشنایی با مباحث بنیادی علم بیان از قبیل مجاز، تشبیه، استعاره، کنایه و مسائل نوین بلاغت امروزی از قبیل سمبل، تمثیل، اسطوره، آرکی تایپ
جایگاه درس
درس معانی و بیان از دروس پایه دوره کارشناسی زبان و ادبیات فارسی می باشد
فصل اول: کلیات
هدف کلی:
آشنایی با مقدمات علم بیان
هدفهای رفتاری
- توضیح سبک ادبی
- توضیح موضوع علم بیان
- تعریف علم بیان
- توضیح ادای معنای واحد به طرق مختلف
- ذکر فایده علم بیان
- شناخت قرینه و اقسام آن
- توضیح متدولوژی ادبیات
۱- توضیح سبک ادبی
سبک ادبی نگرشی احساسی و مخیل ( خیال انگیز) به جهان درون و بیرون است که با زبانی احساسی (عاطفی) و مخیل ( تصویری) همراه است. در چنین زبانی معمولاً واژه ها و جملات در معنای عادی و اصلی خود به کار نمی روند مثلاً نظامی «نرگس» را به عنوان اسمی از برای ستاره به کار برده است؛ به جای خورشید نیز «گل زرد» گفته است:
هزاران نرگس از چرخ جهان گرد
فرو شد تا برآمد یک گل زرد
۲- توضیح موضوع علم بیان
موضوع علم بیان بحث و بررسی تصویرهای شاعرانه است. در قدیم بررسی این تصویرها را در چهار مقوله مجاز و تشبیه و استعاره و کنایه محدود کرده بودند، اما امروزه تصویرهای دیگری از قبیل: سمبل، اسطوره، صورت نوعی و … در علم بیان مطرح است.
۳- تعریف علم بیان
علم بیان ایراد معنای واحد به طرق مختلف است. مشروط بر این که اختلاف آن طرق ( شیوه های مختلف گفتار) مبتنی بر تخییل باشد، یعنی لغات و عبارات به لحاظ خیال انگیزی نسبت به هم متفاوت باشند. مثلاً به جای « صورت او زیباست» می توانیم بگوئیم: چهرۀ او مثل ماه است.
۴- توضیح ادای معنای واحد به طرق مختلف
ادبیات دنیای ادای یک معنی به انحای مختلف است مشروط بر آن که آن اداها مخیّل باشند یعنی یک معنی را می توان به شیوه های مختلف خیال برانگیز گفت. مثال:
در طلوع خورشید:
سحر چون خسرو خاور علم بر کوهساران زد
(مراد از خسرو خاور، خورشید است)
۵- ذکر فایده علم بیان
آشنایی با شیوه های مختلف ادای معنای واحد و ابزارهای مختلف نقاشی در زبان و اینکه چگونه باید مراد شاعران را از واژه ها و عباراتی که در معنای اصلی خود به کار نرفته اند دریافت؟
بخشی از اسلاید شماره ۴۰
تعریف تشبیه
اصطلاح تشبیه در علم بیان به معنی ماننده کردن چیزی است به چیزی، مشروط بر این که آن مانندگی مبتنی بر کذب یا حداقل دروغ نما باشد، یعنی با اغراق همراه باشد. توضیح این که همین که می گوئیم ماننده کردن معنایش این است که آن دو چیز به هم شبیه نیستند و این ما هستیم که این شباهت را ادعا و برقرار می کنیم
پس می توان در تعریف تشبیه گفت: تشبیه ادعای مانندگی بین دو چیز است: صورت او مثل ماه است.
ذکر ارکان تشبیه
تشبیه در صورت گسترده و کامل خود جمله یی است که چهار جزء دارد که به آن ها ارکان تشبیه می گویند: X از فلان نظر مانند Y است. به X مشبَّه، به Y مشبَّهٌ به، به «فلان نظر» وجه شبه و به مانند، ادات تشبیه می گویند.
نام منبع و مؤلف: معانی و بیان ۲، دکتر سیروس شمیسا، انتشارات دانشگاه پیام نور ۱۳۸۳
تهیه کننده اسلایدها: محمد شکرائی ( استاد یار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور )