معماری قاجار و تاثیر مدرنیته بر معماری ایران
بخشی از پاورپوینت
اگر آثار معماری را اززاویه فضایی ارزیابی کنیم و خلاقیت های فضایی در معماری توجه کنیم معماری دوره قاجار ارزش پیدا میکند و در جایگاه تکامل یافته تری نسبت به دوره های قبل از خود قرار میگیرد.چرا که در این دوره تنوع فضاها بیشتر می شود و فضا های نوینی خلق میشوند. اما وقتی به معماری از زاویه دیگر مانند اندازه ها تناسبات،شکل ها و تزینات نگاه کنیم معماری دوره قاجار وضع نازل تری نسبت به دوره قبل نشان میدهد شکل ها استواری و صلابت قبلی را ندارند. تناسبات در رتبه پاین تری نسبت به تناسبات موزون و اندیشیده شده دوره های قبلی قرار میگیرند و هرج ومرج جایگزین تزیینات محدود و با وسواس دوره های درخشان سلجوقی و صفوی می شود.
معماری قاجار
به طور کلی معماری دوره قاجاریه را به دو دوره میتوان تقسیم کرد:
- دوره اول که از آغاز سلطنت اقا محمد خان تا پایان سلطنت محمد شاه. در این دوره نگاه حاکم بر معماری همچنان نگاهی درونزا و بر مبنای سبک اصفهان و به کمال رساندن ان میباشد که نمونه هایی همچون حرم حضرت م عصومه در قم و مجد سلطانی را میتوان نام برد.
- از اغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا پایان حکومت قاجار در این دوره بر اثر مسافرت های ناصرالدین شاه واعزام تعدادی دانشجو به اروپا و تحت تاثیر قرار گرفتن هیات حاکمه ونخبگان جامعه،سبکی در معماری اغاز می گردد که التقاطی از معماری بومی و معماری غربی میباشد.
(از کتاب سیمای فرهنگ ایران به قلم نویسندگان)
تاریخ ورود مدرنیته به ایران
تاریخ ورود مدرنیته به ایران به دوره قاجار باز میگردد.که این مدرنیته نه تنها در معماری بلکه در ادبیات،شعر و هنر نیز نمود یافت. شهر نیز از این قاعده بر کنار نبوده وچهره اش دگرگون شد.
فضاهایی چون خیابان،راسته تجاری،میدان،تماشاخانه،سنگ فرش خیابان و چراغ برق معابر همه حکایت ازمدرن شدن شهر ایرانی دارد.این مدرنیته در شهر تهران پا به عرصه وجود نهاد. امروزه تحولات فضاهای شهر تهران در دوره ی قاجار را به نام سبک تهران در معماری و شهر سازی میشناسیم.
سبکی که در امتداد مکتب اصفهان و همزمان با ودرنیته حرکت میکند.گویاترین نمونه این تلفیق را میتوان در میدان توپخانه تهران مشاهده نمود.(سید محسن حبیبی) میدان توپخانه تهران میدانی است که بی شباهت با نقش جهان اصفهان نیست.اما از تناسبات میدانی رنسانس وباروک تبعیت کرده و به جای عناصرسنتی،پدیده های مدرنی را جایگزین میکند.
در بحث تاثیر عوامل بیرونی بر جامعه ایران اکثر منتقدان از این پیش فرض حرکت میکنند که ارزش ها و معیار های بیرونی وقتی به ایران راه یافتند با
جامعه ای کاملا ایستا روبه رو شدند.
از این رو،این افراد تغیرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این دوره را عمدتا ناشی از برخورد جامعه ای شرقی یا سنتی دارای ارزش ها و هنجار های تزلزل ناپذیربا ارزش ها و هنجار های غربی یا مدرن میدانند. ارزش ها و معیارهای غربی وقتی به ایران رسید،به جامعه ای وارد شد که خود در تلاش برای نوسازی خویش بود.
در کنار این تلاش ما شاهد گشایش جامعه بر روی ارزش ها و معیار های برونی نیز هستیم.گشایشی که ناشی از ارزیابی منفی یک جامعه نسبت به وض عیت عمومی خویش نسبت به جهان است.جامعه ای که احساس میکند برای ادامه حیات باید به تغییراتی تن دهد.از سویی تحت تاثیر عوامل درونی و از دیگر سویه این تغییرات تحت تاثیر عوامل بیرونی عوض میشود.