بررسی موانع توسعه بانکداری الکترونیک در ایران

بررسی موانع توسعه بانکداری الکترونیک در ایران

به همراه پرسشنامه بررسی موانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات سر پرستی شمال تهران
مقدمه مقاله
ورود به قرن بیست و یکم و عصر اطلاعات با چالش ها و نگرانیهای بسیار جدی همچون بحران های زیست محیطی، فقر، گرسنگی، سوء تغذیه و خشکسالی همراه بوده است. در این میان، هیچ یک از برنامه های طراحی شده توسعه و فناوری های نوین قرن بیستمی، نتوانسته‌اند تاثیر قاطعی در رفع این مسایل و شکاف توسعه و تبعات ناشی از آن داشته باشند. (کارول، کلی، ۲۰۰۳)
تمام افراد در جامعه دانش محور، در هر موقعیت مکانی و زمانی، دسترسی یکسانی به اطلاعات مورد نیاز خود خواهند داشت و این دسترسی به اطلاعات نه تنها حق افراد است، بلکه ابزار و شاخص توسعه نیز محسوب گردیده و حتی این جوامع را می توان بر مبنا شاخص ارزش اطلاعات و دسترسی به آن طبقه بندی کرد. (اسکات تاپ، ۱۹۹۶)

عوامل متعدد و متنوعی زمینه ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک را فراهم می سازند که همگی ناشی از رشد فناوری و پیچیده تر شدن زندگی بشر هستند. در این باره ضرورت های زیر را می توان برشمرد:

الف – رشد فناوری به ویژه فناوری اطلاعات و پهنای باند مخابراتی:
فناوری اطلاعات نهاد عصر حاضر بوده و با نرخی فزاینده و تصاعدی در حال رشد است. به طوریکه در واقع می توان عصر حاضر را عصر فناوری اطلاعات نامید .

ب – افزایش سرمایه گذاری بانکها در بخش فناوری اطلاعات و تطبیق آن با نیازها و شرایط خویش :
بانکها، سرمایه گذاری کلانی در زمینه فناوری اطلاعات به عمل آورده اند و بخش دولتی نیز در پاسخگویی به شرایط کنونی و کم کردن شکاف بین بخش خصوصی و دولتی، ناگزیر از سرمایه گذاری در این زمینه می باشد. (OECD,1999)

ج – رشد استفاده از اینترنت و عادت کردن مردم به استفاده از آن :
اینترنت یکی از پدیده های منحصر به فرد قرن اخیر است که ضمن تاثیرات بسیار بر زندگی مردم، مزایای بسیاری نیز در پی داشته که استفاده از آنرا گسترش داده است. به عنوان مثال، در حالیکه در ژوئن ۱۹۹۷ تعداد ۲۲/۵ میلیون کامپیوتر سرور و ۵۰ میلیون کاربر اینترنت وجود داشته است، این مقدار در ژانویه ۲۰۰۱ به ۱۱۵ میلیون کامپیوتر سرور و ۵۷۳ میلیون کاربر اینترنت رسیده که پیش بینی می شود تا پایان دهه حاضر به ۲/۲ میلیارد کاربر در سراسر جهان افزایش یابد.(بروک، ۲۰۰۰). امروزه کشورهایی که به استفاده از اینترنت کمتر اعتماد دارند از سرانه درامد کمتری نیز برخوردارند و در واقع اینترنت تاثیرات مثبتی بر توسعه اقتصادی دارد. (کسر هانگ، ۲۰۱۰)

د – تغییرات انتظارات شهروندان و بالا رفتن سطح توقعات آنها :
انتظارات افراد در مورد خدمات و محصولات و نحوه و کیفیت ارائه آن بطور روزافزون در حال تغییراست و بانکها نیز می بایست پاسخگوی این نیازهای و انتظارات باشند.

بیان موضوع و مسأله تحقیق

قرن بیست و یکم را عصر اطلاعات و دانایی نامیده اند زیرا نقش اساسی در آن بر عهده اطلاعات بوده و نوید بخش جهانی نو با شیوه های نوین بکارگیری اطلاعات و دانش است. حرف اول را در این دوران جدید، فناوری اطلاعات می زند. فناوری اطلاعات به معنای به کارگیری سیستم ها، شبکه های ارتباطی و کامپیوترها برای اداره، پردازش و مدیریت داده ها در جهت کسب، ذخیره و تسهیم آنهاست. (شارما، ۲۰۰۳)

این فناوری بر جنبه های مختلف زندگی افراد و اجتماعات تاثیر بسیار گذاشته و به سرعت در حال تاثیر گذاری بر الگوهای زندگی، شیوه تحقیق، آموزش، مدیریت، حمل و نقل، ارتباطات امنیت و بهداشت است. دوره ای از زمان را که در آن به سر می بریم ”همه پدیده ها الکترونیک“ نامیده اند، که از جمله آنها می توان به تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، یادگیری الکترونیکی ، شهروند الکترونیکی مدیریت الکترونیکی روابط با مشتری ،تدارکات الکترونیکی و در مجموع زندگی الکترونیکی اشاره کرد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

افزایش تقاضای دسترسی عمومی به اینترنت برای دریافت اطلاعات و خدمات، روشهای کار و زندگی را تحت تاثیر قرار داده است. یکی از پدیده های منبعث از آن که در طول دهه اخیر به گونه ای بسیار گسترده در جوامع پیشرفته مطرح گردیده و سپس در سایر جوامع نیز با اقبال خوبی مواجه شده و حتی در مواردی نیز با اجراء موفقیت آمیزی همراه بوده است، پدیده بانکداری الکترونیک می باشد. بانکداری الکترونیک، فرصت هایی را فراهم می کند تاکیفیت خدمات ارائه شده به تمامی شهروندان بهبود یافته تا آنها قادر باشند در هر زمان از شبانه روز (هفت روز هفته و در ۲۴ ساعت) به خدمات یا اطلاعات دسترسی داشته باشند. در این تحقیق بانک صادرات شهرزابل مورد بررسی قرار گرفته است. تا موانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک مشخص گردد.

گزاره های تحقیق

اهداف تحقیق
ایجاد و توسعه بانکداری الکترونیک در ایران با چالشهای مختلفی روبرو می‌باشد که شناسایی و سپس ارائه راه کار به منظور غلبه بر این چالشها، مهمترین هدف این تحقیق است. بنابر این سعی شده است تا از یک سو با یک تجزیه و تحلیل دقیق و از سوی دیگر با استفاده از طبقه بندی مناسب، راه کارهایی بر اساس نظرات خبرگان و متخصصان در بانک صادرات شهرزابل ارائه شود. بطور کلی اهداف این پژوهش در دو بعد قابل طبقه بندی هستند :

الف – بعد نظری :

1. مطالعه در زمینه بانکداری الکترونیک و آشنایی با ویژگیها و ابعاد آن
2. گرد آوری مجموعه ای از مفاهیم بانکداری الکترونیک
3. کمک به غنی تر شدن تئوریهای مربوط به بانکداری الکترونیک
4. آگاهی از تلاشهای صورت گرفته در سایر کشورهای جهان در زمینه استقرار بانکداری الکترونیک
5. تعیین شاخص های مهم سنجش پیشرفت در توسعه بانکداری الکترونیک

ب – بعد کاربردی این اهداف عبارتند از :

1. آشنایی با اهمیت بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات و همچنین بانکداری الکترونیک درجهت خدمات رسانی وپاسخگویی‌به شهروندان در بانک صادرات شهرزابل
2. کمک به پیاده سازی هرچه سریعتر و موثرتر بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل
3. ارائه راه کارهایی برای توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات شهرزابل

فرضیه های تحقیق

فرضیه های تحقیق مبتنی بر این سئوال اساسی است که ”عوامل موثر در پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات ایران شهرزابل کدامند؟“ به این ترتیب، فرضیه های اصلی تحقیق شکل می گیرند که عبارتند از :
فرضیه۱- عوامل فنی مانع توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات ایران شهرزابل می‌باشند.
فرضیه۲- عوامل‌فرهنگی مانع ‌ایجاد و توسعه ‌بانکداری ‌الکترونیک‌ در بانک صادرات ایران شهرزابل می‌باشند.
فرضیه ۳- عوامل مدیریتی مانع ایجاد توسعه بانکداری الکترونیک در بانک صادرات ایران شهرزابل می‌باشند.
فرضیه۴- عوامل مالی ‌مانع ایجاد و توسعه بانکداری ‌الکترونیک در بانک صادرات ایران شهرزابل می‌باشند.

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق ۲
۱-۱- بیان موضوع و مسأله تحقیق ۴
۲-۱- اهمیت و ضرورت تحقیق ۵
۴-۱- گزاره های تحقیق ۵
۱-۴-۱- اهداف تحقیق ۵
۲-۴-۱- فرضیه های تحقیق ۶
۵-۱- متغییر های تحقیق ۷
۶-۱- روش تحقیق ۷
۷-۱- جامعه آماری و نمونه تحقیق ۷
۸-۱- مشکلات و محدودیت های تحقیق ۸
فصل دوم : ادبیات نظری ۹
مقدمه ۱۰
۲ -۱- تاریخچه بانکداری ۱۱
۲ -۱-۱- بانک ۱۲
۲-۱-۲- پیشینه بانک در جهان ۱۲
۲-۱-۳- پیشینه بانک در ایران ۱۳
۲-۲- تبادلات مالی بصورت الکترونیکی ۱۳
۲ -۲-۱- انتقال الکترونیکی منابع EFT 14
۲-۲-۲- سوئیفت SWIFT 15
۲-۲-۳- مبادله الکترونیکی داده‌ها(EDI) 17
۲-۳- بانکداری الکترونیک ۱۹
۲-۳-۱- تعریف بانکداری الکترونیک ۲۰
۲-۳-۲- بانکداری اینترنتی ۲۲
۲-۳-۳- تاریخچه بانکداری الکترونیک ۲۲
۲-۳-۴- سیستم‌های پرداخت در بانکداری الکترونیک ۲۴
۲-۳-۵- انواع خدمات مهم بانکداری الکترونیک ۲۸
۲-۴- مزایای بانکداری الکترونیک ۳۵
۲-۵- چالش های بانکداری الکترونیک ۳۸
۲-۶ بانکداری الکترونیک در ایران: ۳۹
۲-۷ موانع پیاده سازی و توسعه بانکداری الکترونیک در ایران ۴۰
۲-۷-۱ شاخص های موانع فنی ۴۱
۲-۷-۲ شاخص های موانع فرهنگی ۴۲
۲-۷-۳ شاخص های موانع مدیریتی ۴۲
۲-۷-۴ شاخص های موانع مالی ۴۲
فصل سوم : روش تحقیق ۴۷
۳-۱ مقدمه ۴۸
۳-۲- طرح تحقیق ۴۸
۳-۳ جامعه آماری ۴۹
۳-۴ نمونه ۴۹
۳-۴-۱ حجم نمونه ۴۹
۳-۵ فرضیه‌های تحقیق ۵۰
۳-۵-۱ فرضیه‌های فرعی تحقیق ۵۰
۳-۶- متغیرهای تحقیق ۵۱
۳-۷ روش های مورد استفاده در جمع آوری اطلاعات این تحقیق‌ ۵۴
۳-۷-۱ روش کتابخانه‌ای ۵۴
۳-۷-۲ روش مصاحبه ۵۵
۳-۷-۳- جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه ۵۵
۳-۸- تعیین روایی پرسشنامه ۵۷
۳-۹- تعیین پایایی پرسشنامه ۵۷
۳-۱۰- روشهای آمای ۵۸
۳-۱۰-۱ روش اندازه گیری ۵۸
۳-۱۰-۲ روش‌های آماری تحلیل داده‌ها ۵۹
۳-۱۰-۲-۱- آمار توصیفی ۶۰
۳-۱۰-۲-۲ آمار استنباطی ۶۰
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها ۶۵
مقدمه ۶۶
۴-۱- توصیف داده¬¬ها ۶۶
۴-۱-۱ ویژگیهای فردی پاسخ کنندگان ۶۶
۴-۱-۲ اطلاعات حاصل از سؤالات مربوط به فرضیه¬های تحقیق ۶۹
۴-۲- انجام آزمون¬های مورد نظر ۸۹
۴-۲-۱- آزمون فرضیه¬های اصلی تحقیق ۸۹
۴-۲-۲- آزمون فرضیه های فرعی تحقیق ۹۴
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات ۱۰۵
۵-۱- مقدمه ۱۰۶
۵-۲- خلاصه پژوهش ۱۰۶
۵-۳- پیشنهادات ۱۰۸
۵-۴- پیشنهاداتی برای پژوهش های آتی ۱۱۰
نتیجه گیری ۱۱۴
منابع و مآخذ ۱۱۷
منابع فارسی ۱۱۹
منابع انگلیسی ۱۲۲