بهره وری راه آهن‌ها در ایران و کشورهای عضو اتحادیه بین‌المللی راه آهن (UIC) مورد مقایسه قرار می‌گیرد. این تحلیل شامل مقایسه در زمینه هایی از جمله عملکرد ناوگان، تکنولوژی، ایمنی، نظام مدیریت و پشتیبانی انجام می‌شود. تجربیات کشورهای UIC در بهره وری راه آهن به عنوان الگوها برای ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مقایسه ممکن است به بهبود عملکرد و بهره وری راه آهن ایران کمک کند.
مقدمه
صرفه جوئی در مصرف سوخت، کاهش استهلاک ناوگان، کاهش آلودگی محیطی، افزایش حجم جابجایی و افزایش ایمنی، از جمله ویژگی‌هایی هستند که کشورهای صنعتی را به سوی توسعه حمل و نقل ریلی سوق داده‌اند. این تغییرات به وسیله بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته در زمینه قطارهای بلند و سریع السیر مسافری و حمل بار، منجر به سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در این زمینه شده است.
بهره وری (efficiency) به زبان ساده :
استفاده صحیح از منابع و امکانات موجود
استفاده از مدیریت زمان
اصلاح فرآیندها
حذف کارهای موازی
و ابتکار
تعریف سازمان بین المللی کار از بهره وری :
از دیدگاه مرکز بهره‌وری ژاپن، بهره‌وری یک اولویت ملی است و باعث افزایش رفاه اجتماعی و کاهش فقر می‌شود. این مرکز از زمان تأسیس در سال ۱۹۵۵ نهضت ملی افزایش بهره‌وری را با توجه به سه اصل اساسی تحت عنوان افزایش اشتغال، همکاری بین نیروی کار و مدیریت، و توزیع عادلانه و برابر ثمره‌های بهبود بهره‌وری در میان مدیریت، نیروی کار و مصرف‌کنندگان را ترویج می‌کند.
مرکز بهره‌وری امریکا بهره‌وری را به عنوان نسبت میان بازده به هزینه عملیات تولیدی تعریف کرده و آن را به عنوان معیار عملکرد و قابلیت هر سازمان در تولید کالا و خدمات تعریف می‌کند. بهره‌وری نسبت بازده تولید به واحد منبع مصرف شده را مورد بررسی قرار می‌دهد و تغییر بدست‌آمده در مقدار محصول نسبت به منابع مصرف شده را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. این یک نسبت همیشگی بین خروجی و ورودی است.
با توجه به اطلاعات فوق و تحلیل پارامترهای مختلف، می‌توان نتیجه گرفت که ایران دارای تراکم خطوط ریلی پایینی است و به نظر می‌رسد که تعداد واگن‌های مسافری و مسافران حمل‌شده نسبت به سال‌های گذشته بهبود یافته باشد. اما با وجود موقعیت مکانی بین‌المللی، استفاده بهینه از آن انجام نمی‌شود. همچنین، توزیع ناوگان حمل و نقل ریلی نسبت به خطوط ریلی کم بوده و نیاز به سرمایه‌گذاری در افزایش ناوگان و بهبود کیفیت آن وجود دارد.
موانع و مشکلاتی که باعث شده تا در امر حمل و نقل ریلی نتوانیم موفق باشیم:
عدم اعتماد صاحبان کالا به حمل و نقل ریلی در ایران، ظرفیت پایین کریدورهای منطقه برای تحمل حجم کالای ترانزیتی، کمبود اطلاع‌رسانی کافی در کشورهای عضو کریدور، مشکلات ترخیص کالا و گمرکی، عدم برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ها بین کشورهای منطقه جهت ارتقاء خدمات، عدم بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته و روز جهانی در روابط ارتباطی، عدم وجود یک سیستم موثر و کارآمد در تسهیل جریان ترانزیت و حمل و نقل بین کشورهای عضو کریدور، عدم بهره‌برداری از منابع بخش خصوصی، ترکیب کوچک بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری در حمل و نقل ترانزیت بین‌المللی، فرسودگی و کمبود بهره‌وری در ناوگان حمل و نقل ریلی، وجود رقبای قوی در حوزه حمل و نقل جاده‌ای، وسعت زیاد کشور و کمبود پوشش کافی شبکه حمل و نقل، همگی می‌توانند به عنوان دلایلی برای کارایی پایین حمل و نقل ریلی مطرح شوند.
به منظور حل این مشکلات، ضرورت دارد یک نظام جامع حمل و نقل ایجاد شود که وظیفه تخصیص سهم بهینه به هر یک از زیربخش‌های آن را در نظر بگیرد. همچنین باید الویت‌بندی‌های ویژه‌ای را با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و محیطی انجام داده تا به تحقق اهدافی چون کاهش آلودگی محیطی، افزایش ایمنی و کاهش مصرف انرژی دست پیدا کنیم.
راهکارها :
- خصوصی سازی به عنوان یکی از راهکارهای توسعه و افزایش بهره‌وری در حوزه حمل و نقل مطرح است.
- افزایش تنوع در سیستم حمل و نقل.
- سیستم‌های جامع نظارت و کنترل، به عنوان ابزارهایی برای افزایش بهره‌وری در صنعت حمل و نقل مورد توجه قرار می‌گیرند. تا چند سال پیش، به دلیل محدودیت‌های پوشش جغرافیایی و تجهیزات، این سیستم‌ها به طور گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گرفتند. اما با پیشرفت‌های صنعت مخابرات و الکترونیک، و گسترش شبکه‌ها و خدمات مبتنی بر ماهواره، روش‌های مختلفی برای استفاده از این امکانات تعریف شده است. یکی از این روش‌ها، سیستم ردیابی ماهواره‌ای (S track master) است که با استفاده از مخابرات ماهواره‌ای ایجاد شده و به صورت جامع و یکپارچه ارائه می‌شود. اقدام دیگری که در همین راستا برنامه‌ریزی شده، مذاکره با کارخانه‌های تولید کننده ناوگان باری است تا این سیستم را به عنوان یکی از تجهیزات جدید از ابتدا روی ناوگان نصب کنند.
- نظارت و کنترل ناوگان در طول مسیر.
فهرست مطالب
مقدمه
تعریف بهره وری
تعریف شاخص ها
مقایسه شاخص های بهره وری ایران با سایر کشور های عضو
موانع و مشکلاتی موجود
ارائه راهکار
نتیجه گیری
منابع