مقاله موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر از اساسی ترین نیازهای یک جامعه محسوب می شود یکی از اهداف کلان توسعه در اغلب کشورها کاهش بیکاری و توسعه فعالیت های شغلی است.

اشتغال و بیکاری

بخشی از مقاله
بیکاری و تورم دو مقوله مهم در اقتصاد کلان هستند که در مباحث اقتصادی از آنها به عنوان دو بیماری یاد می کنیم.

از آنجائی که طبق آمار این دو مقوله باعث افزایش پاره ای جرائم مثل فسادها، جنایت، ارتشاء، فساد مالی، بهم خوردن تعادل روحی افراد و افزایش نرخ طلاق، آشوب و بلواهای سیاسی و فرار مغزها، خودکشی، اعتیاد، فعالیتهای اقتصادی زیرزمینی امثالهم می شود به همین دلیل این دو پدیده در صدر فهرست مشکلات اقتصادی کشورها جای دارد و بعنوان اخبار بد تلقی می شود.

تحقیقات روانشناختی نشان می دهد عامل اصلی ۷۰% ناهنجاری های جامعه بیکاری است. بنابراین کارفرمایان با ایجاد اشتغال از بروز بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی جلوگیری می کنند.

کارگران سرمایه های اجتماعی ارزشمندی هستند که نیروهای خلاق، نوآور و مولد به شمار می روند و فرآیند کمی و کیفی تولید و بهره وری بهینه از سرمایه گذاری کار آفرینان را بر عهده دارند.

اما بیکاری از نظر علم جامعه شناسی و اقتصاد به صورت زیر تعریف می شود. به بخشی از نیروی کار جامعه که در جستجوی یافتن شغل هستند اما موفق به داشتن آن نمی شوند بیکار گفته می شود.

در تعریف بیکاری از اصطلاح نیروی کار جامعه صحبت شد که در اینجا بد نیست مفهوم نیروی کار را نیز بدانیم.
منظور از نیروی کار جامعه آن بخش از افرادی هستند که یا شغل دارند و یا در جستجوی آن هستند اگرچه در مباحث علمی محدودیت سنی بین ۱۵ الی ۶۵ سال برای این قشر دیده شده است اما در بعضی جوامع این محدودیت کمتر یا بیشتر است.

بیکاری چیست

طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، بیکاری حالتی است که در آن افرادی که سن خاصی را گذرانده‌اند از حقوق برخوردار نبوده و به دنبال شغل هستند.

شاخص بیکاری با بررسی نرخ آن مشخص می‌شود. از جمله دلایل بروز بیکاری در یک جامعه می‌توان به پیشرفت تکنولوژی و ظهور اختراعات جدید، وضعیت اقتصادی و رکود آن، رقابت‌‌های حاصل از جهانی‌سازی و تجارت بین‌ المللی، سیاست‌های دولتی و قوانین تجاری اشاره کرد.

طبق گزارش‌های سازمان کاری جهانی، در حال حاضر حدود پنج درصد نیروی کاری جهان بیکار هستند. اندازه‌‌گیری نرخ بیکاری، عملی بسیار دشوار است. پرسشنامه‌های آنلاین که در کشورهای آمریکا و اروپایی انجام می‌گیرند نیز تنها تعداد محدودی از افراد را پوشش می‌دهند.

تعریف بیکاری در ایران

ایران به دلیل وضعیت اقتصادی و سیاسی خاص خود، از کشورهای شایسته توجه در زمینه نرخ بیکاری است. براساس اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران، بیش از ۲۵ درصد هم‌وطنانمان بیکار هستند.

این مقدار با تمرکز بر جوانان، به ۲۱٫۸ درصد می‌رسد. از دلایل بیکاری در کشورمان می‌توان به فرصت ندادن سازمان‌ها به نیروهای جوان و محدودیت‌های فراوان کاری بر سر راه گروه‌های مستقل و باانگیزه اشاره کرد. تمامی این موارد منجر به سرخوردگی نیروی کار و بی‌علاقگی آن‌ها به زندگی روزمره خود می‌شوند.

استان‌ های مخلتف ایران به دلیل تفاوت‌های فراوان منابع و صنایع، نرخ بیکاری مختلفی را تجربه می‌کنند. بیشترین میزان بیکاری متعلق به استان فارس است. بیش از ۱۹ درصد نیروی کار این جامعه بیکار هستند.

براساس گزارشات بانک مرکزی ایران، در دهه اخیر بیش از یک میلیون فرصت شغلی از دست رفته است که آن را می‌توان معادل ۱۸ میلیارد دلار تولید دانست. با توجه به تعداد بالای دانشجویان فارغ‌التحصیل، باید انتظار افزایش نرخ بیکاری را در سال‌های آینده داشته باشیم.

علل و عوامل انواع بیکاری در جامعه چیست

خود بیکاری به چهار گروه تقسیم بندی می شود:

بیکاری اصطکاکی ( Frictional Unemployment )
بیکاری اصطکاکی در اثر تحریک اقتصادی پیش می آید یعنی افرادی ممکن است با مهاجرت از یک شهر به شهر دیگر و به منظور یافتن کار جدید بهتر و مناسبتر کار خود را رها می کنند و یا در محل خاصی، صرفاً برای تغییر شغل،‌کار خود را ترک می کنند.

بیکاری دوره ای ( Cyclical Unemployment )

بیکاری دوره ای به دلیل رکود اقتصادی و تورم پیش می آید. به این ترتیب که در دوره رکود اقتصادی که سطح فعالیتهای اقتصادی کاهش می یابد. بخشی از نیروی کار بیکار می‌شوند. اما با خروج اقتصاد از حالت رکود این نوع بیکاری از بین می رود.

بیکاری ساختاری ( Structural Unemployment )
بیکاری ساختاری بیکاری است که به دلایلی نظیر اتوماسیون بیشتر در پاره ای از فعالیتهای اقتصادی بخصوص در صنایع، با پیدایش سایر پدیده های تکنیکی در بعضی از مشاغل پیش می آید. در چنین حالتی عده ای به دلیل اینکه تقاضایی برای مهارتشان وجود ندارد کارشان را از دست می دهند.

برای از بین بردن یا کاهش این نوع بیکاری می توان با ایجاد دوره هایی و دادن آموزش های جدید به نیروی کار آنها را با تکنیکهای جدید آشنا کرد.

بیکاری فصلی (Seasonal Unemployment)
این نوع بیکاری معمولا در مناطق کشاورزی و معدنی ایجاد می شود. یعنی کشاورزان یا معدنچیان حداقل یک فصل از سال را ممکن است امکان فعالیت تولیدی نداشته باشند. برای تعدیل بیکاری فصلی کشاورزان با ایجاد فعالیتهای جانبی در فصل بیکاری می توان تعدیلاتی در این مورد به وجود آورد. اما در خصوص معدنچیان امروزه با توجه به سختی کارشناسان بیکاری فصلی آنها موجه است و پذیرفته شده است.

آمار بیکاری جوانان در ایران

نرخ رشد جمعیت بیکار

بر اساس این گزارش به طور سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نیروی کار جدید وارد بازارمی شود، بدون آنکه فرصت شغلی جدیدی در این مدت خلق شود و به این ترتیب هر سال ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر به جمعیت بیکاران ایران افزوده می شود.

اشتغال چیست؟

شغل یا پیشه فعالیتی منظم است که در ازای دریافت پول انجام می‌شود و اشتغال به معنای داشتن شغل یا پیشه است و همچنین اشتغال,عبارت است از هر نوع کار با اجر مادی ( دریافت حقوق و دستمزد ), چه اینکه برای یک کارفرما باشد ,یا اینکه شخص برای خودش کار کند. به طور کلی به هرنوع مشارکت افراد در فعالیت اقتصادی,اشتغال گفته میشود.

امروزه مسئله ی اشتغال برای جوانان، خانواده ها و در نهایت برای دولت ها به یکی از دغدغه های اصلی تبدیل شده است که به سادگی نحوه ی زندگی آن ها را تحت تاثیر قرار داده است.

حال باید دید که به طور کلی ایجاد اشتغال به عهده ی دولت است و یا بخش خصوصی؟ تصور حاکم در میان مردم این است که این موضوع از وظایف دولت است، ولی در واقع اینطور به نظر می رسد که اگرچه دولت ها موظف به توسعه ی زیرساخت ها و بسترسازی مناسب و باثبات در اقتصاد و دنیای کسب و کار هستند، وظیفه ی اصلی را باید به عهده ی بخش خصوصی دانست. البته طی یک دهه گذشته موضوع کارآفرینی در محیط کسب و کار رواج بسیاری یافته که اغلب افراد آن را با اشتغال زایی اشتباه می گیرند.

کارآفرینی و اشتغال‌ زایی

واژه کارآفرینی که ترجمه کلمه Entrepreneurship است. در جامعه ما که بیکاری معضل بزرگ اجتماعی محسوب می شود همه اذهان را متوجه اشتغالزایی می کند. اگرچه دو مفهوم کارآفرینی و اشتغال زایی هردو با ارزش و با یکدیگر مرتبط هستند ولی لزوماً برهم منطبق نیستند و اشتغال زایی در برخی موارد می تواند به عنوان یکی از نتایج کارآفرینی مطرح شود. واژه ی اشتغال زایی در واقع این تصور را برای ما به وجود می آورد

که یک شغل برای پاسخ به نیازهای بازار ایجاد می شود. زمانی که کارآفرینان یک شغل جدید را شروع می‌کنند بالطبع حداقل به یک یا چند نیروی استخدامی نیاز دارند تا کارهای خود را سامان بخشند. کارآفرینان به علت قابلیت اشتغال‌زایی که دارند، به کاهش نرخ بیکاری که از اهداف کلان اقتصادی، اجتماعی، دولت‌ها است کمک می‌کنند.

مقاله تعریف بحران اشتغال و بیکاری

بنابراین، کارآفرینی می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال نیروی کار باشد و نو‌آوری که در یک فعالیت اقتصادی توسط خود فرد ایجاد می‌شود منجر به ایجاد اشتغال در جامعه می‌شود. بر اساس آخرین نظرسنجی که تحت عنوان فرهنگ کار و نگاه ایرانیان در آن انجام شده است فقط ۴۲ درصد از جمعیت ایران خواهان شغل‌های ثابت اداری و یا در چارچوب شغل‌ های وظیفه‌ گرایی هستند.

این در حالی است که در سال۲۰۰۰ بیش از ۶۲ درصد از جمعیت دنیا اظهار داشتند که می‌خواهند دارای شغل مستقل (فعالیت خوداشتغالی) باشند، ۳۴ درصد از کل جمعیت بالا آماده پذیرش ریسک به منظور دستیابی به رضایت شغلی متکی بر فعالیت‌های فردی تأکید داشتند.

امروزه روحیه کارآفرینی به شدت در میان جمعیت جوان ایران در حال گسترش است. از طرفی با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی کشور در حال حاضر، توجه به کارآفرینی بیش از پیش حائز اهمیت شده است.

هدف کارآفرینی اشتغال زایی نیست

هدف کارآفرینی اشتغال زایی نیست، بلکه خلق ارزش افزوده جدید است. کارآفرین بدنبال ایجاد ارزش افزوده است،‌ولی با توجه به اینکه هیچ تولیدی بدون نیروی انسانی ایجاد نمی شود،‌ شغل هم در کنارش ایجاد می شود که این شغل میتواند برای ۱ نفر و یا ۰۰۱ نفر باشد. به عنوان مثال دیجی کالا و اسنپ یک کارآفرین هستند،‌ چرا که خلق ارزش افزوده جدید کرده اند.

باید گفت که اساساً اشتغال زایی وظیفه دولت است، ‌اما کارآفرینی وظیفه بخش خصوصی است. اولین فرق اشتغال زایی با کارآفرینی در این است که اشتغال زایی به توسعه کسب و کارهای موجود می پردازد، به عنوان مثال با احداث کارخانه تولید فولاد ، اشتغال زایی صورت گرفته و کسب و کار موجود توسعه پیدا کرده است.

اما شخصی که اسنپ و یا دیجی کالا را را راه اندازی میکند، ‌کارآفرین است، ‌اما راه اندازی TAP30 (تپسی) و یا سایت بامیلو اشتغال زایی است . بدین معنی که فردی که اسنپ را راه اندازی کرده است، کارآفرین است، ‌اما فردی که TAP30 (تپسی) را راه اندازی کرده کارفرما است، ‌اما متاسفانه ما در جامعه ما به همه اینها کارآفرین می گوییم.

روش های اشتغال زایی

در اشتغال زایی چهار روش مرسوم وجود دارد که می تواند به درک بهتر موضوع کارآفرینی کمک کند:

روش اول سرمایه گذاری دولتی

دولت باید در زیر ساخت ها و پروژه های نظامی و عمرانی سرمایه گذاری انجام دهد و آنها را توسعه دهد. هر چند که بهتر است این بخش نیز به بخش خصوصی واگذار شود. در آمریکا که دارای موفق ترین اقتصاد دنیاست، علیرغم همه مشکلاتی که وجود دارد،‌ حتی شرکت واترگیت که در عراق می جنگد، به بخش خصوصی واگذار شده است. بدین معنی که در آن کشور این بخش خصوصی کشور آمریکا است که می جنگد نه دولت.

روش دوم سیاست های مالی

دولت می تواند سیاست های انبساطی پولی و مالی که منجر به رونق می شود را انجام دهد و اشتغال زایی را افزایش دهد.

یکی از سیاست هایی که همیشه در سیاست های مالی وجود دارد، مشوق های مالی است. یعنی اگر بخواهیم اشتغال را افزایش دهیم اولین کار این است که باید در مالیات بخشنده باشیم.

وقتی مالیات گرفته میشود، یعنی قیمت تمام شده برای مصرف کننده را افزایش می دهیم و در واقع هزینه تولید افزایش می یابد که در نتیجه این افزایش هزینه تولید، کارگر کمتری استخدام می شود،‌ چون فروش کمتری انجام می شود.

وقتی قیمت ها افزایش پیدا کرد‌، تقاضا کاهش پیدا می کند. بنابراین وقتی مالیات افزایش پیدا می کند،‌ قیمت ها افزایش پیدا میکند و تقاضا کاهش می یابدو در نتیجه اشتغال نیز کاهش پیدا میکند. بنابراین کاهش مالیات منجر به کاهش هزینه ها و در نتیجه افزایش تولید و اشتغال می شود.

روش سوم یک سهم از بازار

که البته در کشورهای مختلف عناوین مختلفی تحت عنوان طرح های زود بازده،‌ شرکت های دانش بنیان و … معروف است. سه مدل شرکت وجود دارد: شرکت های بزرگ، متوسط و کوچک. اقتصاد کشور ما بر پایه شرکت های بزگ اداره می شود.

اما ۰۷% اقتصاد آمریکا بر مبنای شرکت های کوچک و متوسط است. در اقتصاد آلمان ۵۸% بر پایه شرکت های متوسط و کوچک استوار است،‌ در حالی که این رقم در کشور ما ۵۱-۰۱% است. یکی از راه های اشتغال زایی توسعه شرکت متوسط و کوچک است.

روش چهارم اشتغال زایی از راه ایده های نو

اشتغالزایی از راه ایده های نو همان مفهوم کارآفرینی است. البته باز هم تاکید می کنم که کارآفرینی ایجاد اشتغال زایی نیست، ‌چون این در حیطه وظایف دولت است، ‌ولی کارآفرینی می‌تواند اشتغالزایی هم داشته باشد، چون تولید می‌کند.

بررسی وضعیت اشتغال و بیکاری در ایران

موضوع اشتغال و دستیابی افراد به شغل مورد نظر از اساسی ترین نیازهای یک جامعه محسوب می شود. یکی از اهداف کلان توسعه در اغلب کشورها و از جمله کشور ما، کاهش بیکاری و توسعه فعالیت های شغلی است. بیکاری به عنوان یک پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی مطرح بوده و رفع آن همواره، از جمله دغدغه های اساسی برنامه ریزان بوده است.

بدین روی، بهره برداری کامل و مناسب از منابع انسانی هر کشور باید به عنوان یکی از اهداف راهبردی توسعه در نظر گرفته شود. بیکاری، حال یکی از نامطلوب ترین پدیده های اقتصادی و اجتماعی است که پیامدهای منفی و ناگواری را در زمینه های مختلف به دنبال دارد.

در سال های اخیر و به ویژه در حال حاضر، اقتصاد ایران به ویژه در روستاها به شکل بحرانی گریبانگیر این معضل می باشد؛ مسئله ای که باعث می شود هر ساله نیروی انسانی فعال و بیکار موجود در روستاها راهی شهرها (ناکجاآباد) شوند.

شهرهایی که خود از این جنبه، مشکلات کمی ندارند، با ورود این گروه از مهاجرین ؛ مشکلات آن دو چندان شده و علاوه بر معضل بیکاری، مشکلات دیگری مثل حاشیه نشینی، فساد، ترافیک و …. گریبانگیر آن می شود.

بنابراین راه حل اصلی این مشکل در روستاهاست که باید به طور اصولی حل و فصل شود، لذا بایستی مبارزه با بیکاری و حل مسئله اشتغال در راس برنامه های کشور قرار گیرد. مقاله حاضر به دنبال شناخت و ریشه یابی وضع موجود بیکاری و اشتغال کشور از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۸۹ بوده و همچنین به بررسی میزان اشتغال در بخش های سه گانه اقتصادی پرداخته است. و…

شیوه آمارگیری از اشتغال و بیکاری

اشتغال و بیکاری، از جمله موضوع های اساسی اقتصاد هر کشوری است، به گونه ای که افزایش اشتغال و کاهش بیکاری، به عنوان یکی از شاخص های توسعه یافتگی جوامع تلقی می شود.

نرخ بیکاری یکی از شاخص هایی است که برای ارزیابی شرایط اقتصادی کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. طرح آمارگیری نیرویکار با هدف براورد شاخص های بازار کار ب ه صورت فصلی و سالانه و همچنین تغییرات آن در کل کشور، نقاط شهری و نقاط روستایی و تغییرات سالانه در استان ها با روش نمونه گیری چرخشی در فصول مختلف سال اجرا می شود.

این طرح اولین بار در بهار ۱۳۸۴ آغاز و اجرای آن در ماه میانی هر فصل تا کنون ادامه یافته است. پیش از این، طرح دیگری تحت عنوان آمارگیری از ویژگی های اشتغال و بیکاری خانوار اجرا می‎شد.

برای بهبود کیفیت این طرح و انطباق بیش‎تر با استانداردهای جهانی به ویژه سازمان بین المللی کار در طرح مذکور بازنگری به عمل آمد تا به صورت فعلی و با عنوان طرح آمارگیری نیروی کار به اجرا در آید. طرح اشتغال و بیکاری خانوار اولین بار در سال ۱۳۷۳ و پس از آن در سالهای ۱۳۷۹ – ۱۳۷۶ در آبان ماه هر سال و در سال ۱۳۸۲- ۱۳۸۰ در ماه میانی هر فصل و در سال ۱۳۸۳ در ماه‎های اردیبهشت و آبان اجرا شد.

در طرح آمارگیری نیروی کار به دلیل ماهیت ادواری آن از نمونه پایه استفاده می‎شود. نمونه پایه، نمونه‎ای است که می‎توان از آن برای چند دوره از یک آمارگیری ادواری یا چند آمارگیری، زیر نمونه‎هایی انتخاب کرد.

اهمیت نرخ بیکاری

احتمالاً نرخ بیکاری یکی از مهم‌ترین شاخص‌های شناخته‌ شده «بازار کار» (Labour Market) است. نرخ بیکاری نشان‌دهنده عدم استفاده کافی از نیروی کار عرضه شده است. یعنی نرخ بیکاری عدم توانایی اقتصاد را جهت بوجود آوردن اشتغال برای افراد متقاضی آن با وجود در دسترس بودن آن‌ها و جستجوی فعالانه آن‌ها برای یافتن شغل را نشان می‌دهد.

تعریف نرخ بیکاری چیست؟

نرخ بیکاری، درصدی از جمعیت مایل به اشتغال بدون شغل است. در زمان‌ وخامت اوضاع اقتصادی و کمیاب بودن موقعیت‌های شغلی، انتظار افزایش نرخ بیکاری وجود دارد.

نرخ طبیعی بیکاری چیست؟
نرخی از بیکاری است که اقتصاد در حالت عادی و اشتغال کامل تجربه می‌کند.

بیکاری ادواری چیست؟
«بیکاری ادواری» (Cyclical Unemployment) نشان‌دهنده نوسانات سالیانه بیکاری پیرامون نرخ طبیعی آن است. عبارت طبیعی، بیان‌کننده دلخواه بودن این نرخ از بیکاری نیست. همچنین نشان‌دهنده ثابت بودن این نرخ در طی زمان و متاثر نشدن از سیاست‌های اقتصادی هم به شمار نمی‌رود. یعنی این نوع از بیکاری به صورت خودبه‌خود، حتی در بلندمدت نیز وجود خواهد داشت.

محاسبه نرخ اشتغال و بیکاری

نرخ بیکاری چگونه محاسبه می شود یا فرمول نرخ بیکاری چیست؟
طبق تعریف، نیروی کار برابر مجموع افراد شاغل و بیکار است.

تعداد افراد بدون کار + تعداد افراد شاغل = نیروی کار
نرخ بیکاری معادل درصد غیرشاغل نیروی کار، در نظر گرفته می‌شود.

نرخ مشارکت نیروی کار نیز به صورت زیر محاسبه می‌شود. نرخ مشارکت نیروی کار درصد کل جمعیت بزرگسال موجود در نیروی کار را اندازه‌گیری می‌کند.

تصویر زیر به صورت نمونه نشان‌دهنده نیروی کار و سایر بخش‌ها است.

افراد شاغل و بیکار، نیروی کار یا جمعیت فعال را تشکیل می‌دهند.

مثال محاسبه نرخ بیکاری

در سال ۲۰۱۶ میلادی، ۶۲٫۸٪ از جمعیت بزرگسال عضو نیروی کار بوده‌اند. مطابق داده‌های زیر نرخ بیکاری را در این سال، محاسبه کنید.

جمعیت بزرگسال	۲۵۳٫۵ میلیون
عضو نیروی کار	۱۵۹٫۱ میلیون
شاغل	۱۵۱٫۴ میلیون
بیکار	۷٫۷ میلیون
خارج از نیروی کار	۹۴٫۴ میلیون

پاسخ مثال محاسبه نرخ بیکاری

قبل از محاسبه، بار دیگر تعاریف را مرور می‌کنیم. نیروی کار از افراد شاغل و بیکارِ در جستجوی شغل، تشکیل شده است. نرخ بیکاری نشان‌دهنده درصد بزرگسالان بدون شغل به شمار نمی‌رود بلکه گویای درصد بزرگسالان عضو نیروی کار اما بدون شغل است.

جهت بدست آوردن درصد اعضای نیروی کار به روش زیر عمل می‌کنیم.

تعداد اعضای نیروی کار (۱۵۹٫۱ میلیون) را بر تعداد کل جمعیت بزرگسالان (۲۵۳٫۵ میلیون) تقسیم می‌کنیم.
مقدار بدست آمده را در ۱۰۰ ضرب می‌کنیم.

۲۵۳٫۵ ÷ ۱۵۹٫۱	نیروی کار
۰٫۶۲۸	نسبت افراد نیروی کار
۶۲٫۸ درصد	درصد افراد نیروی کار

برای بدست آوردن درصد افراد خارج از نیروی کار، محاسبات را به روش زیر انجام می دهیم.

تعداد افراد خارج از نیروی کار (۹۴٫۴ میلیون) را بر تعداد کل جمعیت بزرگسال (۲۵۳٫۵ میلیون) تقسیم می‌کنیم.
حاصل را در ۱۰۰ ضرب می‌کنیم تا درصد بدست آید.

۲۵۳٫۵ ÷ ۹۴٫۴	افراد خارج از نیروی کار
۰٫۳۷۲	نسبت افراد خارج از نیروی کار
۳۷٫۲ درصد	درصد افراد خارج از نیروی کار

جهت مشخص شدن نرخ بیکاری، باید اقدامات زیر را انجام دهیم.