مقاله در مورد تاریخچه تربیت معلم در آموزش و پرورش

مقاله در مورد تاریخچه تربیت معلم در آموزش و پرورش

تاریخچه تربیت معلم در آموزش و پرورش
توجه به آداب معلمی از دیرباز در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما جایگاه خاصی داشته است . لیکن تا آغاز حکومت مشروطه در ایران ، دولت مرکزی برای تأسیس مدرسه و تربیت معلم هیچگونه مسئولیتی برای خود قائل نبوده و هر مدرسه متولی مخصوص داشت که از محل درآمد موقوفات مدرسه ، امور مختلف مدرسه را اداره می‌نمود . معلمان از میان طلاب ساعی و با استعداد انتخاب می‌شدند . این طلاب از استادان خود اجازه نامه‌ای ( که در پشت صفحه اول یا آخر یکی از کتابها به خط استاد نوشته شده بود دریافت کرده بودند ) که در واقع « دانشنامه یا گواهینامه » بود و سند معتبری برای معلم جهت تدریس محسوب می‌شد .
در کنار این مدارس مکتب‌خانه‌هایی نیز وجود داشت که فرزندان عامه مردم در آن به تحصیل می‌پرداختند و خود را برای ورود به مدارس آماده می‌کردند . مکتب‌ داری یک حرفه خصوصی بود و هر روحانی محله‌ای که حوصله و آمادگی برای تعلیم به کودکان را داشت ، بی هیچگونه قید و شرط و اجازه‌نامه‌ای به شغل معلمی و مکتب‌داری می‌پرداخت . هریک از شاگردان ماهانه مختصری برای تحصیل می‌پرداختند این مبلغ برای زندگی بسیار ساده معلمان کافی نبود . لیکن آنها کار معلمی را با علاقه انجام می‌دادند .

پس از تأسیس « دارالفنون » در سال ۱۲۲۹ هجری شمسی و ایجاد و گسترش مدارس جدید از قبیل مشیریه ، رشدیه ، ادیب ، سادات ، اسلام ، اقدسیه ، علمیه ، کمالیه ، مروت ، سلطانی ، شرف ، دانش و … نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمانی که با اصول تعلیم و تربیت جدید آشنا باشند به خوبی احساس می‌شد . اولین اقدام رسمی در زمینه تربیت معلم ، تصویب قانونی در اردیبهشت ماه سال ۱۲۹۰ توسط مجلس شورای ملی بود . در این قانون اصول اولیه تربیت اطفال مطرح شده بود . طبق قانون مزبور برای اولین بار مجوز اعزام ۳۰ نفر جهت ادامه تحصیل به خارج از کشور صادر شد که از این تعداد ۱۵ نفر یعنی نیمی برای معلمی ( رشته تعلیم و تربیت ) و ۸ نفر برای تحصیل در علوم نظامی ، ۷ نفر برای رشته مهندسی انتخاب شدند . در همین سال برای افزایش سطح سواد معلمان موجود در تهران کلاسهای مخصوصی در مدرسه دارالفنون تشکیل گردید که در برنامه درسی آن علاوه بر دروس علوم و ادبیات ، برای اولین بار دروس دیگری تحت عنوان « اصول تعلیم » افزوده شده بود تا معلمان از اصول اولیه برای تربیت اطفال مطلع گردند .

اقدام مهم دیگری که در راه تربیت و تأمین معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه صورت پذیرفت تصویب قانون تأسیس « درالمعلمین مرکزی » ( دارالمعلمین و دارالمعلمات ) در سال ۱۲۹۷ توسط مجلس شورای ملی بود . از این تاریخ ایجاد مراکز تربیت معلم زن و مرد صورت قانونی به خود گرفت . دارالمعلمینِ مرکزی مدرسه‌ای دولتی و رایگان بود و تحت نظر وزارت معارف اداره می‌شد رئیس آن توسط شخص وزیر انتخاب و منصوب می‌گردید . وظیفه آن تأمین معلم برای مدارس ابتدایی و دوره اول متوسطه بود . بنابراین به دو قسمت ابتدایی ( تأمین معلم برای ۴ سال اول دوره ابتدایی ) و عالی ( تأمین معلم برای سال پنجم و ششم ابتدایی و دوره اول متوسطه ) تقسیم می‌گردید دوره تحصیل در قسمت ابتدایی سه سال ( ۲ سال نظری و یکسال عملی ) و در قسمت عالی چهارسال ( ۳ سال نظری و یکسال عملی ) به طول می‌انجامید .
شرط ورود به هر دو قسمت داشتن گواهینامه شش‌ساله ابتدایی و سن متقاضیان برای ورود به قسمت ابتدایی بین ۱۷ تا ۲۱ سال و برای ورود به قسمت عالی بین ۱۸ تا ۲۲ سال تعیین شده بود .

پس از پایان مدت تحصیل به فارغ‌التحصیلان « تصدیق‌نامه معلمی » برای تدریس در ابتدایی یا متوسطه اعطاء می‌گردید و موظف بودند پس از فراغت از تحصیل به مدت ۱۰ سال در وزارت معارف تعهد خدمت خود را انجام دهند . نخستین مرکز تربیت معلم به نام « دارالمعلمین مرکزی » با ریاست ابوالحسن فروغی و معاونت اسماعیل مرآت تشکیل شد پس از آن با توجه به احساس نیاز به تربیت معلمان زن جهت تدریس در مدارس دخترانه ، اولین مرکز تربیت معلم دختران به نام « دارالمعلمات » به نظامت خانم نشاط‌السلطنه دختر صفی علیشاه تأسیس شد .
در فروردین ماه ۱۳۰۶ اساسنامه « دارالمعلمین شبانه اکابر » به تصویب شورای عالی معارف رسید . هدف از تأسیس این مراکز رفع نقایص تدریس معلمان ابتدایی بود و دوره تحصیل آن یکسال بود و در صورت عدم موفقیت معلمان در امتحانات آن ، از شغل معلمی محروم می‌شدند .
در مهرماه ۱۳۰۶ اساسنامه دوره تحصیلات فنی « دارالمعلمین ابتدایی ولایات و ایالات » به تصویب شورای عالی معارف رسید هدف از آن ، تأمین معلمان مدارس ابتدایی استان‌ها و شهرهای ایران بود . متقاضیان شغل معلمی با مدرک دوره اول متوسطه وارد این مراکز شده و در صورتی که دوره یکساله را با موفقیت بگذرانند . به آنان « گواهی فارغ‌التحصیلی معلمی » اعطاء می‌شد .
در سال ۱۳۰۷ قانون فرستادن دانشجو به خارج از کشور برای تحصیل در دانشگاه‌های معتبر اروپا به تصویب رسید به موجب این قانون ، دولت موظف شد تا ۶ سال ، هر سال صد نفر از میان فارغ‌التحصیلان دبیرستانها انتخاب و به اروپا اعزام نماید. ۳۵% از این دانشجویان به موجب قانون بایست در رشته تعلیم و تربیت تحصیل کنند و برای معلمی آماده شوند .

به منظور گسترش دبیرستانها و تربیت و تأمین دبیران مورد نیاز آن در سال ۱۳۰۷ دارالمعلمین مرکزی به « دارالمعلمین عالی » تبدیل گردید و برنامه تربیت معلم متوسطه بنیانگذاری شد اساسنامه و برنامه دارالمعلمین عالی در سال ۱۳۰۸ به تصویب شورای عالی معارف رسید . دارالمعلمین عالی مشتمل بر دو قسمت علمی و ادبی بود که قسمت ادبی شامل رشته‌های فلسفی ، ادبیات ، تاریخ و جغرافیا و قسمت علمی شامل رشته‌های فیزیک ، شیمی ، طبیعیات و ریاضیات بود . دوره تحصیلات دارالمعلمین عالی ۳ سال در نظر گرفته شده بود و دارندگان گواهینامه کامل متوسطه رشته ادبی و علمی می‌توانستند در رشته ادبی یا علمی این مؤسسه برای تحصیل ثبت‌نام کنند . طبق اساسنامه ، تدریس دروس علوم تربیتی از مهرماه سال ۱۳۱۱ در دارالمعلمین عالی اجرا گردید و دانشجویان این مرکز باید علاوه بر تحصیل در رشته خود مواد علوم تربیتی را نیز فراگرفته و امتحان دهند . مواد علوم تربیتی شامل ۶ درس و هرکدام به میزان ۲ ساعت در هفته بود . این دروس عبارت بودند از :

  1. معرفت النفس از لحاظ تربیتی
  2. فلسفه تربیت
  3. علم اجتماع از لحاظ تربیت
  4. تاریخ تعلیم و تربیت
  5. مبانی تعلیمات متوسطه
  6. اصول تعلیم و تربیت

دانشجویان مختار بودند که این دروس را در مدت ۳ سال همراه با مواد رشته تحصیلی خود و یا در مدت یکسال به طور مستقیم بگذرانند . براساس « قانون استخدام فارغ‌التحصیلان دارالمعلمین عالی » این فارغ‌التحصیلان با رتبه ۴ به استخدام در می‌آمدند ، در صورتی که سایر کارکنان دولت با رتبه ۳ استخدام می‌شدند . وزارت معارف مکلف بود فارغ‌التحصیلان دارالمعلمین عالی را در مدارس دولتی به خدمت بگمارد و دولت نمی‌توانست این فارغ‌التحصیلان را تا مو قعی که وزارت معارف به آنان نیازمند بود در هیچیک از ادارات خود به خدمت بپذیرد. محل دارالمعلمین عالی در باغ نگارستان ( حوالی میدان بهارستان ) قرار داشت . استادان دارالمعلمین عالی عبارت بودند از :

۱- عباس اقبال آشتیانی ، معلم جغرافیای انسانی و تاریخ ( فارغ‌التحصیل از دانشگاه پاریس )
۲- میرزا احمد بهمنیار ، معلم زبان و ادبیات عرب و معلم مدرسه عالی سپهسالار ۳- اسداله بیژن ، معلم علوم تربیتی ( فارغ‌التحصیل از دانشگاه کلمبیا ) ۴- محمود حسابی ، معلم فیزیک ( فارغ‌التحصیل از دانشگاه پاریس ) ۵- ابوالقاسم ذوالریاستین ، معلم گیاه‌شناسی و کشاورزی ( فارغ‌التحصیل از مدرسه کشاورزی پاریس ) ۶- رضا زاده شفق ، معلم تاریخ و فلسفه ( فارغ‌التحصیل از دانشگاه برلن )
۷- عبدالحسین شیبانی ، معلم تاریخ و وزیر اسبق معارف ۸- سید کاظم عصار ، معلم حکمت قدیم
۹- بدیع‌الزمان فروزانفر ، معلم ادبیات فارسی ۱۰- مسعود کیهان ، معلم جغرافیا و وزیر اسبق جنگ
ضمناً ۸ نفر از اساتید این مرکز را معلمان فرانسوی که فارغ‌التحصیل دانشسرای عالی پاریس بودند تشکیل می‌دادند .
از قوانین مهم دیگری که برای تربیت و تأمین معلمان مدارس ابتدایی و متوسطه وضع شده است

« قانون تربیت معلم » می‌باشد . این قانون در اسفندماه ۱۳۱۲ به تصویب رسید و به موجب آن دولت مکلف شد از اول فروردین ماه ۱۳۱۳ تا مدت ۵ سال ، ۲۵ باب دانشسرای مقدماتی و یک باب دانشسرای عالی دختران در تهران و در ولایات تأسیس و دانشسرای عالی پسران را نیز تکمیل نماید . در این قانون عنوانهای « آموزگار » برای معلم دوره ابتدایی ، « دبیر » برای معلم دوره متوسطه ، « هنرآموز » برای معلم هنرستان و « استاد » برای معلم مدارس عالی دانشگاه وضع گردید . براساس این قانون شرط ورود به دانشسراهای مقدماتی داشتن تحصیلات سه ساله متوسطه و شرط ورود به دانشسراهای عالی داشتن گواهینامه کامل متوسطه بود . دانشسراهای مقدماتی برای مدارس ابتدایی آموزگار ، و دانشسرای عالی برای دانشسراهای مقدماتی و دبیرستانها معلم ، و برای مدارس ، مدیر و بازرس و برای وزارت معارف اعضای فنی تربیت می‌کند. رؤسا و استادان دانشسرای عالی باید درجه دکتری و رؤسای دانشسراهای مقدماتی باید لیسانس دانشسرای عالی باشند .
همچنین در این قانون مقرر شده بود که به آموزگاران و دبیران حق تأهل ، حق مسکن و فوق‌العاده خارج از مرکز نیز پرداخت شود . مفاد این قانون و اجرای آن موجب گردید تا افراد بهتر جذب شغل دبیری شوند . حقوق و مزایای دبیران از همه ادارات بیشتر شود و زمینه‌های گسترش مراکز تربیت معلم در تهران و دیگر استانها و شهرها فراهم آید .
برابر مفاد « قانون تربیت معلم » دانشسراها باید شبانه‌روزی و رایگان باشند . مدت تحصیل در دانشسراهای مقدماتی ۲ سال و در دانشسرای عالی ۳ سال تعیین شده بود . گواهینامه دانشسرای مقدماتی از لحاظ استخدامی معادل دیپلم کامل متوسطه و دانشنامه پایان تحصیلات دانشسرای عالی معادل با لیسانس بوده است . برای هریک از دانشسراها یک دبستان یا یک دبیرستان ضمیمه پیش‌بینی شده بود که شاگردان سال دوم باید در آنجا تمرین معلمی را انجام دهند . طبق آئین‌نامه اجرایی این قانون ، نخستین دانشسراهای مقدماتی در شهرهای تهران ، تبریز ، اصفهان ، شیراز ، کرمان ، مشهد ، رشت ، بیرجند ، ارومیه ، بروجرد ، کرمانشاه ، اهواز و یزد تأسیس شد . با تأسیس دانشسراهای مقدماتی ، دارالمعلمین و دارالمعلمات تعطیل گردید. و…….

این فایل با کیفیت عالی آماده خرید اینترنتی میباشد. بلافاصله پس از خرید، دکمه دانلود ظاهر خواهد شد. فایل به ایمیل شما نیز ارسال خواهد گردید.

تعداد صفحات: 23

فرمت فایل: WORD