تاریخچه نوروز در ایران
پیشگفتار
درابتدا تصمیم داشتیم به دلیل اینکه درس چاپ به عنوان یکی از منابع کنکوربه شمارمی رود، تحقیقی راجع به تاریخچه چاپ سیلک اسکرین انجام دهیم و حتی تا نیم بیشتری از این تحقیق را انجام داده بودیم که با مطالعه مجله ای با عنوان ایران مهر، مطالبی راجع به تاریخ نوروز درایران خواندیم که برایمان بسیارجالب بود.
از آنجایی که هنوز برای ارائه تحقیق خود فرصت داشتیم، برآن شدیم که موضوع تحقیق خود را عوض کرده و تحقیقی درخصوص عید نوروز و تاریخچه آن درایران باستان ارائه دهیم .
جشن نوروز از جشن های بزرگ و باستانی ایران است که آغاز این جشن با فرارسیدن بهار، فصل بیداری طبیعت و رویش گل ها، همزمان است. درمیان ایرانیان رسم براین است که سفره ای با نام سفره هفت سین، با آغاز این جشن برپا می کنند که شامل هفت نوع خوردنی است که نامشان با حرف” س” آغاز می شود:
سبزه : نماد خرمی و نو زیستی
سرکه : جایگزین شراب و نماد شادی
سمنو: نماد خیر و برکت
سیب : نماد مهر و مهرورزی
سیر: نگهبان سفره (در فرهنگ آریائی برای سیر نقش محافظت کننده بود)
سماق : نماد مزه زندگی
سنجد : نماد حیات و بزر حیات
و در کنار این هفت سین ، آینه که نمادی از نورو راستی، ماهی که نمادی از زندگی نیک بختی، شمع که نماینده آتش، گل که نماد دوستی و کتاب مقدس که نمادی از دانایی است را نیز قرارمی دادند.
در این تحقیق سعی برآن شده که تمامی مراسم مربوط به عید نوروز، چه قبل از عید و تا برپایی عید و بعد از آن، به طورمختصرشرح داده شود.
مطالبی که دراین تحقیق جمع آوری شده است شامل موضوعات زیراست:
علت پیدایش و آغاز نوروز، پیشینه کهن نوروز، تاریخ نوروز درایران، نوروز درفرهنگ شیعه، چهارشنبه آخرسال( چهارشنبه سوری)، پنجشنبه آخرسال، روزها یا ماه جشن نوروز، درباره سفره پررمز و راز هفت سین، کاشتن سبزه، حاجی فیروز ها، مبنای محاسبه روز نوروز.
امید ما برآن است که شما خوانندگان نیز همانند ما با مطالعه این تحقیق به مطالبی که تا کنون درمورد نوروز نمی دانسته اید، دست یابید و با خواندن آن بردانسته های شما درمورد نوروز اضافه گردد.
مقدمه
نوروز جشنی به درازی تاریخ تمدن بشری است. این تاریخ نیست که نوروز را روایت می کند بل نوروز است که تاریخ را در دامان خویش پرورده است. نوروز این ایرانی ترین جشن ایرانیان آمده است تا غبار کهنگی و ماندگی به جای مانده از سرما و زمستان را از چهره ها بزداید و شکوفه لبخند را بر لبها و امید را در دل ها بارور سازد. انتظار نوروز بس خوشایندتراز خود اوست. آنگاه که همه در تکاپوی زدودن خاکسترهای سال کهنه و د رانتظار دمیدن سال نو روزهای پایانی سال را به تلاش و کوششی فراینده می گذرانند.
ایرانیان باستان سالی چند مرتبه برای آرامش تن و شادی روان جشن های گوناگون برپا می کردند از آن جمله، جشن نوروز، جشن تیرگان، جشن مهرگانف جشن سده و… به درستی نوروز زیباترین جشن درمیان جشن های ایرانیان می باشد و درست ترین زمان برای آغاز سال است. دراین جشن سه جنبه نجومی، ملی، دینی، با برجستگی به چشم می خورد، که آن را از سایرجشن ها متمایز کرده است.
گفتنی است که نوروز جشن ملی، باستانی و آیینی است که از نیاکان ما که دراین سرزمین باستانی زندگی می کرده اند به ما ارث رسیده است. نوروز چنانکه از اسمش پیداست درروز نو از ماه نخست سال روز یکم فروردین آغاز می شود. یعنی هرمزدروز از فروردین، که هرمزد نام پاک اهورا مزدا است.یکی از ویژگی های بزرگ جشن نوروز این است که درفروردین ماه قراردارد و این ماه به فروهرهای پاکان( روان های جاودان پاک) تعلق دارد که برای دیدن کسان خود به زمین می آیند و بعد از مدتی توقف به جاهای خود برمی گردند،
به همین جهت است که ایرانیان چند روز پیش از جشن نوروز به خانه تکانی و پاکیزگی و تهیه وسایل جشن و شادی می پردازند تا فروهرها( روان های جاودان) دروقت فرود آمدن به زمین آن هارا پاک و خرم ببینند و با شادی و سروربه مکان خود بازگردند. درشب نوروز که به هنگام آمدن فروهرهای درگذشتگان است برای فرخندگی، آتش روشن می کنند و به نام هفت امشاسپندان( بی مرگان مقدس) هفت سین ترتیب می دهند، به عبارت دیگرایرانیان باستان باورداشتند که همه آفریدگان، نخست به صورت فروهربوده اند، و فروهرگوهرمینوی از نوع گوهراهورایی است. گوهری که اهورا مزدا هم از آن است. سپس این فروهرها شکل مادی به خود می گیرند.
پس از درگذشت آدمی تصویرمادی یا فلکی فروهرباقی می ماند و به جهان فروهربرمی گردد و هرسال درپنج روز آخرسال و درروز یکم فروردین ماه از خویشان خود دراین جهان دیدن می کنند، اگرفروهرها خانمان خویش را پاک و بی آلایش و پارسا و کوشا دیدند آنگاه که به جهان بالا برمی گردند، از ساحت اهورا پایداری و خوشی و تندرستی آن خانمان را خواستارند. از این رو دراین روزها آیین هایی انجام می گیرد و هرکسی به هراندازه ای که می تواند، سرو سامان به خانمانش می دهد که با خیرات و میراث پایان می یابد.
متاسفانه حافظه تاریخ ، ملت ایران را که از اعماق زمان تاکنون نوروز را پاس داشته به جشن نشسته است در ضبط ، حفظ و نگهداری ریشه های این جشن کهن یاری نداده است. از شواهد بسیاری چنین بر می آید که نوروز و برگزاری آن متعلق به تاریخ پیش از تاریخ است.
سلسله های حاکم بر ایران در شاهنامه پیشدادیان ، کیانیان ، اشکانیان و ساسانیان هستند که متاسفانه علم تاریخ به واسطه درآمیختگی با افسانه ها و نبود مدارک مستند دو دسته نخست را به رسمیت نمی شناسد و در تاریخ سلسله های حاکم بر ایران باستان مادها، هخامشینان، سلوکیان و سامانیان هستند. بسیاری سعی دارند تخت جمشید _ نهال یکی از تختگاه های هخامنشی_ را با جمشید پیشدادی پیوند زنند ولی حلقه های اتصالی بسیار نامطمئن و با افسانه آمیخته است. و چنین بر می آید که منشا پیدایش بزرگترین جشن ملی ملت ما در قرن های ابهام و سکوت فرو رفته است.
در اوستا کتاب دینی زرتشتیان به نوروز و آیین های نوروزی اشاره ایی نشده است. نیامدن این آیین مهم در اوستا را به سبب زرتشتی نبودن این جشن … احتمال داده اند.
بنابر پژوهش هایی که بر روی آثار سنگ نگاره ها و کتیبه های بازمانده از دوره هخامنشیان (۵۵۹-۳۳۰ ق.م) انجام شده مردم آن دوره با نوروز به خوبی آشنا بوده اند و نوروز را به عنوان آیینی کهن به هنگام گردش سال جشن می گرفته اند…
فهرست مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار الف
مقدمه ج
فصل اول :
علت پیدایش و آغاز نوروز ۱
پیشینه کهن نوروز ۲
فصل دوم :
تاریخ نوروز درایران ۱۱
نوروز و نوروزیه های دوره صفوی ۱۷
گزارش رساله آقارضی قزوینی ۱۹
گزارش رساله خواجویی ۲۲
مراسم نوروز دردوره هخامنشیان ۲۵
نوروز دردوره ساسانیان ۲۶
فصل سوم :
نوروز درفرهنگ شیعه ۲۷
نوروز درمنابع کهن شیعی ۲۸
نوروز درمنابع اهل سنت ۳۱
نوروز درمنابع شیعی قرن هفتم به بعد ۳۲
فصل چهارم :
چهارشنبه آخرسال(چهارشنبه سوری) ۳۶
فصل پنجم :
پنج شنبه آخرسال ۳۷
فصل ششم :
روز ها، یا ماه جشن نوروز ۳۸
میرنوروزی ۳۸
فال گوش ۳۹
قاشق زنی ۴۰
نورو چراغ ۴۰
سیزده بدر ۴۰
فصل هفتم :
کاشتن سبزه ۴۳
درباره سفره پررمز و راز هفت سین ۴۴
فصل هشتم :
حاجی فیروز ها ۵۰
فصل نهم :
مبنای محاسبه روز نوروز ۵۱
فهرست منابع ۵۲