کوه ها
بخشی از مقاله
کوهها
فى مردم جهان از کوه ها سرچشمه مى گیرند. مطابق یک اصل بوم شناختى (ecologic) هر اندازه پستى و بلندى یا چین و شکن منطقه اى بیشتر باشد، «تنوع زیستى» یعنى گوناگونى جانوران و گیاهان آن منطقه، بیشتر خواهد بود. به این دلیل در کوه ها، گونه هاى بسیار متنوع جانورى و گیاهى را مى توانیم ببینیم، پاره اى از گونه هاى گیاهى در سمت سایه گیر صخره ها و دامنه ها و پاره اى دیگر در سمت آفتاب گیر رشد مى کنند. پاره اى از آنها در ارتفاع هاى پایین که گرمتر هستند و پاره اى دیگر در ارتفاع هاى بالاتر که سردتر هستند مى رویند. جانوران گوناگون هم با استفاده از پوشش گیاهى متنوع و در پناه امکانى که صخره ها و غارهاى کوهستان براى زیست آنان فراهم مى سازد، جمعیت هاى قابل توجهى را شکل مى دهند. به فهرست:
• آموزه هایی در مورد کوهستان
• چادر
• کیسه خواب
• کوله پشتی
• کفش
• طناب
• بهمن
• گرمازدگی
• شکستگی
• برانکارد
• حمل مصدوم
• مارگزیدگی
• کوه های ایران
• چهارده گانه ها(۱۴ قله بالای ۸۰۰۰ متر جهان)
• نیازهای تغذیه ای کوهپیمایان
• گره های کوهنوردی
آموزه هایی در مورد کوهستان
بخش اول: اهمیت کوه ها
کوه ها، چه از نظر گستره اى که در زمین دارند و چه از نظر شکل و نیز تاثیر در طبیعت، از مهمترین ساختارهاى کره زمین هستند. کوه ها یک پنجم سیماى زمین را تشکیل مى دهند، زیستگاه دست کم یک دهم از مردم جهانند، یک سوم از مردم جهان از جنبه غذا، برق، چوب و مواد معدنى به کوه ها وابسته اند و نیمى از آب شیرین مصر این ترتیب، در مجموعه کوهستان ها و کوهپایه ها، «گیا» (حیات گیاهى منطقه = flora) و «زیا» (حیات جانورى منطقه = fauna) تنوع چشم گیرى دارد.
کوهستان جز آن که بستر انبوهى از گیاهان و زیستگاه گونه هاى جانورى خاص خود است، امروزه با از میان رفتن طبیعت دشت ها به دلیل فعالیت هاى کشاورزى و صنعتى و شهرسازى، به پناهگاه پاره اى از گونه ها که از دشت ها رانده شده اند، بدل شده است. در سرزمین هایى که پیشینه تمدنى دیرین دارند – مانند ایران – طبیعت بکر معمولاً فقط در کوه ها باقى مانده است، زیرا دشت ها از قرن ها پیش مورد بهره بردارى سنگین انسان بوده است. براى مثال در ایران جنگل را فقط در کوه ها مى توان یافت و در نواحى هموار جز چند «لکه » کوچک، چیزى از جنگل باقى نمانده است.
کوه ها، برج هاى آب
کوه ها سدهایى هستند در برابر جریان هواى کره زمین، هوا و رطوبتى که در آن است، در برخورد با کوه به بالا رانده و در نتیجه سرد و متراکم مى شود. در این حال، امکان بارش باران و برف فراهم مى شود. بارش ها یا از شکاف ها و حفره هاى کوهستان به عمق زمین نفوذ مى کنند – و به این ترتیب از تبخیر شدن در امان مى مانند و در پایین دست ظاهر مى شوند – یا به شکل برف ذخیره مى شوند و از محل این ذخیره، امکان جریان یافتن پیوسته جویبارها و رودها فراهم مى آید. اگر کوه ها نبودند، در سرزمینى مانند ایران، بارش از آن چه که هست کمتر مى شد و در تابستان ها هیچ روانابى نداشتیم. بنابراین مى توان گفت که کوه ها، برج هایى هستند که آب را ذخیره مى کنند و در طول سال، دامنه ها و کوهپایه ها و دشت ها را با جریان «کنترل شده» آب سیراب مى سازند.
کوه ها، سرچشمه رودها و سرمنشاء تمدن
بسیارى از تمدن هاى جهان، در کناره رودخانه هایى که از کوه ها سرچشمه مى گیرند، پدید آمده اند. تمدن «میان رودان» (بین النهرین) که از قدیمى ترین تمدن هاى جهان است، در کناره هاى دجله و فرات شکل گرفت. در مرزهاى کنونى ایران، تمدن بزرگى که در سیستان وجود داشته و بقایاى آن به نام «شهر سوخته» معروف است، در کناره هاى رود هیرمند – و تمدن تازه کشف شده جیرفت – در کناره هاى هلیل رود شکل گرفته بودند. منشاء تمامى آب هاى جارى و بخش عمده اى از آب هاى زیرزمینى ایران، کوه ها هستند و به این دلیل زندگى در این سرزمین به طور کلى مدیون کوه ها است. در دیگر نقاط جهان هم، رودهایى که از کوه ها سرچشمه مى گیرند، آبادانى و برکت را براى دشت ها به ارمغان مى برند. براى نمونه مى توان از رود زرد در چین و رودخانه گنگ در هند نام برد که از کوه هاى هیمالیا سرچشمه مى گیرند، یا رود سند در پاکستان که از کوه هاى قراقوروم جارى مى شود و رود راین در اروپا که از کوه هاى آلپ سرچشمه مى گیرد.
کوهستان، خاستگاه فرهنگ و تنوع فرهنگى
سرزمین هاى کوهستانى، کم و بیش به صورت جدا از یکدیگر و دور از دشت ها، حامل فرهنگ هاى گوناگونى هستند که در گذر طولانى زمان به دست قوم ها و گروه هاى انسانى مختلف پدید آمده اند. رنگارنگى تمدن ها و جلوه هاى چشمگیر زیست انسانى، تا حد بسیارى نتیجه تنوع فرهنگى شکل گرفته در کوهستان ها است.