شهرسازی
شهر سازی علمی است میان رشته ای (چند رشته ای) که با توجه به خروجی ها و اطلاعات و داده های علوم مختلف(…) به طراحی شهری و برنامه ریزی شهر می پردازد و سعی در ارائه طرح و برنامه ای اندیشمنداند برای رشد شهر و ارتقاء کیفی و کمی وضعیت سکونت شهروندان است.
تاریخچه شهر سازی
بشر از ابتدای خلقت خود همواره به فکر ارتقای وضعیت سکونت خویش و زندگی خود بوده است. انسان همواره به عنوان یک موجود زنده در ارتباط مستقیم با محیط و اجزای محیط بوده است. به این معنا که رابطه او با محیط زندگی یک رابطه مستقیم و رو به رشد بوده است. لذا برای بهره گیری از مواهب محیطی به فکر این اصل افتاد که از یاری دیگران و افراد دیگر استفاده کند. لذا به فکر تعامل و همکاری با نوع خویش افتاد. بهره گیری از همکاری های متقابل در امور زندگی بشر همچنین دست یابی به امنیت حاصل از زندگی در کنار یکدیگر منشأ تفکر زندگی دسته جمعی بوده است. بنابراین هسته اولیه سکونت گاه های بشری، تفکر زندگی جمعی می باشد. این سکونتگاهها نیز پایه گذار تجمعات انسانی بوده اند که بعدها به عنوان روستاها و شهرها نام گرفت. مهمترین عوامل ایجاد شهرها را می توان به صورت زیر برشمرد:
- تفکر زندگی جمعی
- توسعه شبکه ارتباطی و راهها
- توسعه مبادلات کالاها و محصولات و وجود محلی برای عرضه آن
- ایجاد مازاد تولید محصولات کشاورزی
- وجود آب و زمین های حاصل خیز(مخصوصاً در دلتاها و جلگه ها)
تمدن های شهری اولیه
مهمترین تمدنهایی که در دنیا بوجود آمدند عمدتاً دردلتاها و حاشیه رودهای دائمی جهان شکل گرفت. مهمترین مناطقی که این تمدن ها در آنها شکل گرفتنند عبارت بودند از:
- منطقه بین النهرین در خاورمیانه
- منطقه خوزستان در خاورمیانه
- منطقه مصر در دلتای رود نیل
- منطقه چین در دلتای رود چین(یانگ تسه و…)
- منطقه آمریکای جنوبی در دلتای رود آمازون
مهمترین تمدن های این مناطق نیز به ترتیب بالا عبارت بودند از:
- تمدن بابلی ها و سومری ها در خاورمیانه
- تمدن آریایی ها، آشوری ها و ایلامی ها در خاورمیانه
- تمدن مصریان در دلتای رود نیل
- تمدن چیتی ها در دلتای رود چین
- تمدن های آزتک و مایا در دلتای رود آمازون
بنابراین مهمترین و اولین شهرهای تاریخی در ایران در این مناطق شکل گرفته و رشد کردند.
روند گسترش شهرها در طول تاریخ براساس اقتصاد مبتنی بر کشاورزی و دامداری بوده است. یعنی شهرهایی که رشد بیشتری داشته اند این دو عامل در آنها قوی تر بوده اند. هر نوع فعالیت اقتصادی منجر به استفاده از منابع زنده(انسان یا حیوان) بود. اما تحول اساسی در شهر نشینی و روند تحولات تاریخی شهرها با ظهور انقلاب صنعتی به نقطه عطف خود رسید.
به این معنا که انقلاب صنعتی دگرگونی عظیمی در نظام های اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و شهری به وجود آورد و بشر نتوانست به عواملی به غیر از نیروی انسانی برای رشد و پیشرفت خود دست پیدا کند. این عامل«صنعت» بود. شهرنشینی نیز با حرکت به این سمت رشد و توسعه جهشی پیدا کرد.افزایش سطح رفاهی شهروندان در شهرهای صنعتی باعث گسترش رشد و توسعه جمعیت در این جوامع شد و افزایش جمعیت مذکور باعث توسعه شهری شد.
با ظهور انقلاب صنعتی جمعیت اجتماعات انسانی به سمت شهر نشینی حرکت کرد به صورتیکه رشد جمعیت شهرنشین افزایش چشمگیری داشت. جدول زیر درصد توسعه جمعیت شهرنشین در کشورهای صنعتی را نشان می دهد.