زراعت برنج در استان گیلان
مقاله درس زراعت عمومی
مقدمه
برنج از بهترین غلات غذایی اصلی مردم ایران و اکثر مردم آسیا بعد از گندم است و در ردیف محصولاتی است که از اهمیت خاصی برخوردار است. کشت آن در ۵ قاره و دربیش از ۴۰ کشور جهان در نیمکره شمالی از خط استوا تا مجارستان و نیم کره جنوبی از استوا تا استرالیا معمول می باشد . در سطحی معادل ۱/۱۴۸ میلیون هکتار با تولیدی برابر ۳/۴۹۱ میلیون تن بالغ می گردد که بازدهی آن درهکتار بطور متوسط ۳/۳ تن می باشد . (۱) ( ره آورد کیل ، مهندس علی رضا فائق ) ( دکتر محمد علی فائق ۱۳۷۴ )
با توجه به وسعت کشت ایرام که حدود ۱۶۵۰۰۰۰۰۰ هکتار می باشد ، ۱۶ میلیون هکتار آن را زمین های زراعی تشکیل می دهد که از این مقدار ۹/۱۰ آن یعنی حدود ۱۱ میلیون هکتار زیر کشت قرار دارند و بقیه به صورت آیش هستند . با توجه به اینکه برنج در بین کلیه محصولات زراعی بالاترین ارزش ناخالصی را داراست و همچنین درآمد بیشتری نسبت به سایر محصولات دارد لذا کشاورزان به زراعت این محصول رو می آورند و در مناطقی مانند استان گیلان و مازندران که شرایط اقلیمی و اکولوژیکی مناسب برای کشت برنج می باشد رواج بیشتری یافته است .
بر اساس آمار ارائه شده در سالهای ۱۳۴۱ تا ۱۳۶۹ در هر ثانیه ۳۰۰ متر مربع از سطح جنگلی و حدود ۴۰۰ متر مربع از سطح مراتع کاسته و تخریب می گردید که این موضوع تا حدودی متاثر از تبدیل اراضی به کشت برنج می باشد . این درصد تخریب اراضی به صورت جدولی در زیر نشان داده شده است .
تاریخچه برنج در جهان
در حال حاضر حدود ۹۰% برنج دنیا در چین ، هندوستان ، ژاپن ، کره ، جنوب شرقی آسیا و جزایر اقیانوس آرام کشت می شود ؛ در خارج از آسیا کشورهای برزیل و ایالات متحده با تولید ۵/۰ درصد از برنج مصرفی جهان بیشترین مقدار تولید را دارند . (۲)
کشت برنج در جهان سابقه بسیار طولانی دارد و بدرستی نمی توان قدمت آن را مشخص کرد . انستیتو بین المللی تحقیقات برنج I.R.R.I در فیلیپین مبداء کشت برنج را ابر قاره قدیم بنام گندوانا (Gondwana ) دانسته که پس از شکسته شدن و تجزیه شدن به قاره های آفریقا ، قطب جنوب ، استرالیا ، مالاگاسی ، آمریکای جنوبی و جنوب شرقی آسیا موجب توزیع مشخص جغرافیایی گونه های برنج ORYZA گردید .
طبق بررسی های بعمل آمده مشخص شده مبدإ پیدایش اولین برنج قاره آسیا و کشور هندوستان بوده بطوری که در بیشتر نسخه های قدیمی هند ، برنج مظهر برکت و لطف خدایان آمده است حدود ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد برنج به شرق چین ، شمال هند بصورت دیم کشت می شده است که به تدریج ارقام آبی آن بوجود آمده و از هندوستان به سایر نواحی مستعد آسیا مانند ژاپن برده شد . اولین طبقه کشت برنج در آفریقا ، نیجریه مرکزی و توسط اعراب به مصر و مراکش و سپس به اسپانیا برده شده و از طریق کشور اخیر به سایر کشورهای اروپا منتقل گردیده و در قرن ۱۵ در شمال ایتالیا کشت می شد .
قدیمی ترین گونه Indica به ۷۰۰۰ سال بیش برمی گردد که در شرق چین و شمال هند پیدا شده است . در حفاریهای باستان شناسی در تایلند قدمت آن به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می رسد . توزیع این گونه در خاور میانه حدود ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح آغاز شده و انواع برنج آفریقایی هرگز نتوانسته اهمیت اقتصادی برنج آسیائی را پبدا نماید . (۱)
واژه برنج
نام عمومی : Rice
نام علمی : Oryza Sativa
نام برنج از زبان هندی گرفته شده است که به آن اریسی (Arisi )
می گویند . در زبان انگلیسی Rice گفته می شود که همان نام عمومی برنج است و در زبان فرانسه Riz ، ایتالیا Rizo ، روسی Ris و در زبان آلمانی به برنج Ries می گویند .
در استان گیلان به برنج ( بج ) (Bej ) به خوشه آن ( روزه ) (VORZE ) و به شلتوک آن جو می گویند . کلمه شلتوک از کلمه هندی چلتو (Chalte ) گرفته شده است . در زبان انگلیسی به شلتوک ( دانه برنج همراه با پوست آن ) Rice Paddy گفته می شود . (۲)
در استان گیلان همچنین به مزرعه برنج ( بیجار ) گفته ؛ به نشاء برنج (تم) (Tome) و به خزانه برنج ( تمبیجار ) (Tomebijar ) گفته می شود و به مقدار شلتوکی که برای تهیه خزانه سال بعد در نظر گرفته می شود . ( تخم جو ) (Tochmejoo) گفته می شود . در استان گیلان ساقه برنج که (اشکل ) (Ashkel ) نام دارد سوزانده می شود و در سطح خزانه بعنوان یک ماده تقویت کننده خاک ریخته می شود . از پوست دانه برنج که در مناطق شمال کشور آن را ( سپوس ) (Sopos ) می نامند برای تقویت مزارع باغات و خوراک دام و طیور استفاده می شود . (۱)
مناطق مهم تولید برنج در ایران
بیشترین تولید برنج در ایران در استان گیلان و مازندران است . بغیر از این دو استان در استانهای خوزستان ، فارس ، اصفهان ، خراسان ، زنجان ، سیستان و بلوچستان ، کردستان ، کرمانشاه ، آذربایجان شرقی و غربی نیز کشت برنج متداول است .مهمترین مناطق تولید کننده برنج در استان گیلان عبارتند از : آستارا ، طالش ، بندر انزلی ، فومن ، زیبا کنار ، رضوان شهر ، خمام ، لشت ، نشاء ، هشتپر ، لومان ، کوچصفهان ، صومعه سرا ، آستانه اشرفیه ، رودبار ، رودسر ، رشت ، سیاهکل ، لاهیجان و لنگرود شرایط اقلیمی مناسب برای شالیزار .
برنج گیاهی است ویژه که در مناطق گرم و باتلاقی و کلاً گیاهی است نیمه گرمسیری . این گیاه در طول دوره رشد به آب فراوان نیاز دارد که به حدود ۳۰۰۰۰ متر مکعب در هکتار است . بنابراین باید در مناطقی که بارندگی در آن به اندازه کافی وجود داشته باشد کشت شود . در مناطقی که بارندگی آنها حدود ۱۰۰۰ میلی متر باشد کشت برنج امکان پذیر بوده و محصول خوبی بدست می آید . چنانچه بارندگی از این مقدار کمتر باشد رشد برنج دچار اختلال خواهد شد.
وجود سرما نیز باعث توقف رشد برنج خواهد شد و تولید محصول را پایین می آورد . متوسط دمای مورد نیاز برنج حدود ۳۳ درجه سانتی گراد است که این رقم در مورد ارقام زودرس کمتر و در مورد اقلام دیررس بیشتر است و ممکن است به ۴۰ درجه سانتی گراد و یا حتی بیشتر نیز برسد . میانگین دمای محیط کشت برنج باید بین ۲۲ تا ۳۰ درجه سانتی گراد باشد . هرگاه دمای محیط از ۱۳ درجه سانتی گراد پایین تر آید برنج با سرما روبرو می شود . همچنین هر گاه دمای محیط از ۴۰ درجه سانتی گراد بیشتر شود باعث اختلال در رشد ریشه خواهد شد و گیاه را از بین می برد .
فهرست مطالب
مقدمه
تاریخچه برنج در جهان
واژه برنج
ارقام اصلاح شده برنج
شرایط اقلیمی مناسب برای شالیزار
خاک شالیزار
اثرات اقتصادی مصرف کود در شالیزار
اثرات دوره تناوب در افزایش عملکرد برنج
پرورش رتون
تنوع کشت
روشهای کاشت برنج در ایران و گیلان
شرایط انتخاب بذر
تهیه زمین
عملیات کاشت
عملیات داشت
عملیات برداشت
منابع