بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور
چکیده مقاله
این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .
این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و دوم و سوم متوسطه نیشابور (۱۵۳۳۶ نفر) می باشند . حجم نمونه ۳۷۵ نفر شد که ۱۹۰ نفر دانش آموز پسر و ۱۸۵ نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از t-test و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .
نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد . و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند .
کلید واژه ها : جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران ، رضایت از خود ، هویت اجتماعی ، هویت دینی ، هویت خانوادگی ، هویت ملی
مقدمه
آنچه موجب شد تا پژوهش فعلی با این عنوان در خصوص دانش آموزان متوسطه انجام شود، به دلیل اشتغال به تدریس (نگارنده) در مقطع متوسطه شهرستان نیشابور است که مدام شاهد نگرانی های همکاران فرهنگی و همچنین مراجعات مکرر اولیا و اظهار نگرانی از وضعیت تحصیلی و اخلاقی فرزندانشان ، بودم و با توجه با اینکه همگی دبیران و اولیا به اتفاق معتقد بودند که نسل فعلی با نسلهای قبلی بسیار متفاوت می باشد و یک شکاف نسلی عمیق احساس می کردند و از طرفی مشاهده برخی از رفتارها و حرکات و گرایشات در کلاس های درس ، مرا بر آن داشت تا در زمینه هویت اجتماعی آنان و مسائل تأثیر گذار بر آن به صورت جدی به مطالعه بپردازم و بدین صورت زمینه تحقیق حاضر فراهم شد.
در این فصل مسأله تحقیق مطرح و اهمیت و ضرورت آن بیان می شود و سپس اهداف تحقیق، محدوده زمانی و مکانی و پیشینه تحقیق عنوان می شود، و در نهایت به موانع و تنگناهای تحقیق پرداخته می شود.
فهرست مطالب
چکیده ۱
فصل اول : طرح تحقیق
۱-۱ مقدمه ۳
۲-۱ موضوع تحقیق ۳
۳-۱ بیان مساله ۴
۴-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق ۴
۵-۱ اهداف تحقیق ۵
۶-۱ محدود زمانی و مکانی تحقیق ۵
۷-۱پیشینه تحقیق ۵
۱-۷-۱ تحقیقات داخلی ۵
۲-۷-۱تحقیقات خارجی ۸
۳-۷-۱ جمع بندی نتایج تحقیقات ۱۰
۸-۱ تعاریف مربوط به هویت ۱۱
۹-۱ موانع و تنگناهای تحقیق ۱۴
فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ۱۶
۱-۲ مقدمه ۱۷
۲-۲ مباحث نظری ۱۷
۱-۲-۲ دورکیم ۱۷
۲-۲-۲ پارسونز ۱۸
۳-۲-۲ ماکس وبر ۲۰
۴-۲-۲ کنش متقابل نمادی ۲۲
۵-۲-۲ کولی ۲۳
۶-۲-۲ مید ۲۴
۷-۲-۲ گافمن ۲۶
۸-۲-۲ نظریه هویت (بورک) ۲۷
۳-۲ چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ۳۰
۴-۲ پرسشهای تحقیق ۳۱
۵-۲ فرضیات تحقیق ۳۱
۶-۲ الگوی نظری و تحلیلی تحقیق ۳۲
فصل سوم : روش تحقیق ۳۴
۱-۳ مقدمه ۳۵
۲-۳ نوع تحقیق ۳۵
۳-۳ تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق ۳۵
۱-۳-۳ تعریف نظری متغیرهای تحقیق ۳۵
۲-۳-۳ تعریف عملی متغیرهای تحقیق ۳۸
۴-۳ متغیرهای مستقل و وابسته ۴۲
۵-۳ شاخص سازی متغیر های تحقیق ۴۳
۱-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای مستقل ۴۳
۲-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای وابسته ۴۵
۶-۳ قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ) ۴۶
۷-۳ اعتبار تحقیق ۴۷
۸-۳ جامعه آماری ۴۷
۹-۳ تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری ۴۸
۱-۹-۳ تعیین حجم نمونه ۴۸
۲-۹-۳ شیوه نمونه گیری ۴۹
۱۰-۳ واحد تحلیل ۵۰
۱۱-۳ تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات ۵۰
۱۲-۳ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ۵۰
فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق ۵۱
۱-۴ مقدمه ۵۲
۲-۴ توصیف دستاوردهای تحقیق ۵۲
۱-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس ۵۲
۲-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی ۵۳
۳-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی ۵۳
۴-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر ۵۴
۵-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر ۵۴
۶-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه خانواده ۵۵
۷-۲-۴ بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان ۵۷
۸-۲-۴ بررسی میزان تایید دیگران ۵۸
۹-۲-۴ بررسی میزان درونی کردن ارزشها ۵۹
۱۰-۲-۴ بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی ۶۰
۱۱-۲-۴ بررسی میزان پایگاه اقتصادی – اجتماعی دانش آموزان ۶۱
۱۲-۲-۴ بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان ۶۲
۱۳-۲-۴ بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان ۶۳
۱۴-۲-۴ بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان ۶۴
۱۵-۲-۴ بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان ۶۵
فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق ۶۶
۱-۵ مقدمه ۶۷
۲-۵ آزمون فرضیات ۶۷
۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۱: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت اجتماعی» دانش آموزان ۶۷
۱-۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت دینی» دانش آموزان ۶۸
۲-۱-۲-۵آزمون فرضیه ۲/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت خانوادگی» دانش آموزان ۶۸
۳-۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۱ : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت ملی» دانش آموزان ۶۹
۲-۲-۵آزمون فرضیه ۲ : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی» و« هویت اجتماعی ۶۹
۱-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت دینی ۷۰
۲-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت خانوادگی ۷۰
۳-۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۲ : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت ملی» ۷۱
۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۳: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت اجتماعی» ۷۱
۱-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۳ : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت دینی» ۷۱
۲-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۳ : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت خانوادگی ۷۲
۳-۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۳: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت ملی ۷۲
۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت اجتماعی ۷۳
۱-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۴: بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت دینی» ۷۳
۲-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» ۷۴
۳-۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» ۷۴
۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت اجتماعی» ۷۴
۱-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت دینی» ۷۵
۲-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۵: بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت خانوادگی» ۷۵
۳-۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت ملی» ۷۶
۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۶ : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت اجتماعی ۷۶
۱-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۱/۶: بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت دینی ۷۷
۲-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۲/۶ :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت خانوادگی ۷۷
۳-۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۳/۶ :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت ملی ۷۸
۳-۵ تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) ۷۸
۱-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت دینی ۷۸
۲-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی ۸۰
۳-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت ملی ۸۲
۴-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی ۸۴
۴-۵ تحلیل مسیر ۸۶
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها ۹۲
۱-۶ خلاصه تحقیق ۹۳
۲-۶ جمع بندی و نتیجه گیری ۹۴
۳-۶ پیشنهادها ۹۹
فهرست منابع و ماخذ ۱۰۲
پیوست
فهرست جداول
جدول۱-۳ میزان آلفای کرانباخ ۴۷
جدول ۲-۳ میزان دانش آموزان در حال تحصیل در مقطع متوسطه نیشابوربه تفکیک جنس ،
رشته و پایه تحصیلی ۴۸
جدول ۳-۳ توزیع حجم نمونه به تفکیک پایه تحصیلی و جنس ۴۹
جدول ۴-۳ توزیع حجم نمونه به تفکیک جنس ، پایه و رشته تحصیلی ۵۰
جدول ۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب جنس ۵۲
جدول ۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایه تحصیلی ۵۳
جدول ۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب رشته تحصیلی ۵۳
جدول ۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب تحصیلات پدر ۵۴
جدول ۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب تحصیلات مادر ۵۵
جدول ۶-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درآمد ماهیانه خانواده ۵۶
جدول ۷-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان رضایت از خود ۵۷
جدول ۸-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب مورد تایید دیگران بودن ۵۸
جدول ۹-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درونی کردن ارزشها ۵۹
جدول۱۰-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب هماهنگی ارزشهای گروهی ۶۰
جدول۱۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایگاه اقتصادی اجتماعی ۶۱
جدول۱۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت دینی ۶۲
جدول۱۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت خانوادگی ۶۳
جدول ۱۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت ملی ۶۴
جدول۱۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میز ان هویت اجتماعی ۶۵
جدول ۱-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت اجتماعی بر حسب جنس ۶۷
جدول ۲-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت دینی بر حسب جنس ۶۸
جدول ۳-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت خانوادگی بر حسب جنس ۶۸
جدول ۴-۵ آزمون تفاوت میانگین هویت ملی بر حسب جنس ۶۹
جدول ۵-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت اجتماعی ۶۹
جدول ۶-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت دینی ۷۰
جدول ۷-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت خانوادگی ۷۰
جدول ۸-۵ همبستگی پایگاه اقتصادی – اجتماعی با هویت ملی ۷۱
جدول ۹-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت اجتماعی ۷۱
جدول ۱۰-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت دینی ۷۲
جدول ۱۱-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت خانوادگی ۷۲
جدول ۱۲-۵ همبستگی رضایت فرد از خود با هویت ملی ۷۳
جدول ۱۳-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت اجتماعی ۷۳
جدول ۱۴-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت دینی ۷۳
جدول ۱۵-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت خانوادگی ۷۴
جدول ۱۶-۵ همبستگی مورد تائید دیگران بودن با هویت ملی ۷۴
جدول ۱۷-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت اجتماعی ۷۵
جدول ۱۸-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت دینی ۷۵
جدول ۱۹-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت خانوادگی ۷۶
جدول ۲۰-۵ همبستگی درونی کردن ارزشها با هویت ملی ۷۶
جدول ۲۱-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت اجتماعی ۷۷
جدول ۲۲-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت دینی ۷۷
جدول ۲۳-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت خانوادگی ۷۸
جدول ۲۴-۵ همبستگی هماهنگی ارزشهای گروهی با هویت ملی ۷۸
جدول ۲۵-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت دینی ۷۹
جدول ۲۶-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت دینی در مرحله سوم ۷۹
جدول ۲۷-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم ۸۰
جدول ۲۸-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت خانوادگی ۸۱
جدول ۲۹-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت خانوادگی در مرحله سوم ۸۱
جدول ۳۰-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم ۸۲
جدول ۳۱-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت ملی ۸۳
جدول ۳۲-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت ملی در مرحله جدول سوم ۸۳
جدول ۳۳-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله سوم ۸۴
جدول ۳۴-۵ عناصر اصلی تحلیل چندمتغیره به روش مرحله به مرحله برای پیش بینی هویت اجتماعی ۸۵
جدول ۳۵-۵ عناصر متغیرهای درون معادله برای پیش بینی هویت اجنماعی در مرحله چهارم ۸۵
جدول ۳۶-۵ عناصر متغیرهای خارج از معادله در مرحله چهارم ۸۶
جدول ۳۷-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت دینی ۸۸
جدول ۳۸-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت خانوادگی ۸۹
جدول ۳۹-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت ملی ۹۰
جدول ۴۰-۵ محاسبه اثر مستقیم و غیر مستقیم عوامل موثر بر هویت اجتماعی ۹۱
فهرست اشکال
شکل ۱-۲ مدل نظام کنترل فرایند هویت ۲۸
شکل ۲-۲ الگوی نظری و تحلیلی تحقیق ۳۳
فهرست نمودارها
نمودار ۱-۲ رابطه چهار خرده نظام پارسونز (مدل سیبرنیتیک ) ۲۰
نمودار ۱-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان رضایت از خود ۵۷
نمودار ۲-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب مورد تائید دیگران بودن ۵۸
نمودار ۳-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب درونی کردن ارزشها ۵۹
نمودار ۴-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب هماهنگی ارزشهای گووهی ۶۰
نمودار ۵-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب پایگاه اقتصادی – اجتماعی ۶۱
نمودار ۶-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت دینی ۶۲
نمودار ۷-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت خانوادگی ۶۳
نمودار ۸-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت ملی ۶۴
نمودار ۹-۴ توزیع دانش آموزان بر حسب میزان هویت اجتماعی ۶۵
نمودار۱-۵ تحلیل مسیر هویت ۸۷