درآمدی بر طنز در ادبیات فارسی
طنز ادبی چیست؟
مى دانیم که طنز، اجتماعى ترین گونه ادبى است و از این رو بالاترین ظرفیت را در رویارویى با مسائل روز، در مقایسه با دیگر ژانرهاى ادبى، داراست. پس بى جهت نیست که مى بینیم حرکت طنز در دوره معاصر کشورمان، به شدت از تحولات سیاسى و اجتماعى تاثیر پذیرفته و قالب و محتواى آثار طنز، در برخورد با جریانات روز شکل گرفته و دچار تغییر و دگرگونى شده است. پیامد اجتناب ناپذیر این امر، آزمایشگرى بیشتر طنز، نسبت به ژانرهاى دیگر، در جست وجو براى یافتن قالب هاى نوین و زبان متناسب با زمانه بوده است، به گونه اى که حرکت هاى جدى در عرصه ادبیات داستانى، با آفرینش آثار طنز همراه بوده و بسیارى از آنها در نوشته هاى طنز نمود یافته است. پیامد این امر، بروز و پیدایش جریاناتى در طنز معاصر است که در عرصه ادبیات داستانى کشورمان، به نقاط عطفى تبدیل شده اند.در یک نگاه کلى، به نظر مى رسد سرنوشت طنز معاصر، بنا به خصلت اجتماعى بودن طنز، بیش از هر گونه دیگر ادبى، با ژورنالیسم گره خورده است. چهره هاى شاخص طنز، یا از نشریات طنز نویسى را آغاز کرده اند، یا آثار خود را در نشریات به چاپ رسانیده اند. این امر، شاید موجب شده که بسیارى از آثار طنز ، بین ژورنالیسم و ادبیات معلق بمانند، ولى از سوى دیگر، امکان برخورد روزآمد با زبان مردم و جامعه و آفرینش قالب هاى متناسب با آن را در عرصه ادبیات فراهم ساخته است.
مؤلفه های طنزپردازی در ادبیات فارسی
در ردیابى جریانات ادبى طنز معاصر، تا بهمن ،۵۷ به چهار دوره زمانى مشخص مى رسیم که طنز هر دوره، مولفه هاى خاص خود را دارد:
۱- طنز به عنوان یکى از دو مولفه اصلى تعمیق رویکرد مردمى و تجددطلبانه مشروطه در ادبیات معاصر (در کنار واقع گرایى که مولفه دیگر است.) این حرکت که همراه با ارائه نخستین آثار ادبى حرکت تجددطلبى (مسالک المحسنین طالبوف و سیاحتنامه ابراهیم بیگ زین العابدین مراغه اى) وارد عرصه ادبیات کشورمان مى شود، در آثار دهخدا رشد مى یابد، کمال پیدا مى کند و در آثارى مثل «قندرون» از این نویسنده که در شماره هاى ۲۷ صوراسرافیل ستون چرند پرند چاپ شده است، طنز را به قلمرو ادبیات داستانى مى کشاند و در ادامه، در «یکى بود یکى نبود» جمالزاده، به شکل گیرى عامل زبان در داستان کوتاه فارسى منجر مى شود، به این صورت که جمالزاده، با پیگیرى نظریه «دموکراسى ادبى» خود، آدم هاى کاریکاتورى دهخدا را در آثارش به شخصیت هاى داستانى تبدیل مى کند
فهرست مطالب
طنز ادبی چیست؟
مؤلفه های طنزپردازی در ادبیات فارسی
طنز در مطبوعات ایران پاستوریزه شده است
هدف از طنز پردازی
آشنایی با یکی از طنزپردازان معاصر