عدالت محوری
عدل چیست؟ نگرشی دوباره بر عدل
اولین مساله ای که باید روشن شود این است که عدل چیست ؟ ظلم چیست؟ تا مفهوم اصلی و دقیق عدل روشن نشود هر کوششی بیهوده است و از اشتباهات مصون نخواهیم ماند. مجموعا چهار معنی برای این کلمه هست :
الف : موزون بودن : اگر مجموعه ای را در نظر بگیریم که در آن اجزاء و ابعاض مختلفی به کار رفته است و هدف خاصی از آن منظور است باید شرایط معینی در آن از حیث مقدار لازم هر جزء و از لحاظ کیفیت ارتباط اجزاء با یکدیگر رعایت شود و تنها در این صورت است که آن مجموعه می تواند باقی بماند و اثر مطلوب خود را بدهدو نقش منظور را ایفا نماید .
جهان، موزون و متعادل است . اگر موزون ومتعادل نبود برپا نبود نظم و حساب و جریان معین و مشخصی نبود . در قرآن کریم آمده است :
والسماء رفعها و وضع المیزان ( الر حمن / ۷ )
همان طور که مفسران گفته اند مقصود این است که در ساختمان جهان ، رعایت تعادل شده است در هر چیز از هر ماده ای به قدر لازم استفاده شده است فاصله ها اندازه گیری شده است . در حدیث نبوی آمده است :
بالعدل قامت السموات و الارض ( تفسیر صا فی )
” همانا آسمان و زمین به موجب عدل بر پاست .”
عدل به معنی تناسب و توازن از شوون حکیم بودن و علیم بودن خداوند است .
ب : معنی دوم عدل ، تساوی و نفی هرگونه تبعیض است : گاهی که می گویند : فلانی عادل است منظور این است که هیچ گونه تفاوتی میان افراد قایل
نمی شود . بنابراین عدل یعنی مساوات .اگر مقصود این باشد که عدالت ایجاب می کند که هیچگونه استحقاقی رعایت نگردد و با همه چیز و همه کس به یک چشم نظر شود این عدالت عین ظلم است اما اگر مقصود این باشد که عدالت یعنی رعایت تساوی در زمینه ی استحقاقهای متساوی البته معنی درستی است عدل ایجاب می کند این چنین مساواتی را و این مساوات از لوازم عدل است .
ج : رعایت حقوق افراد و عطا کردن به هر ذی حق ، حق او را : و ظلم عبارت است از پا مال کردن حقوق و تجاوز و تصرف در حقوق دیگران معنی حقیقی عالت اجتماعی بشری ، یعنی عدالتی که در قانون بشری باید رعایت شود و افراد بشر باید آن را محترم بشمارند همین معنی است .این عدالت متکی بر دو چیز است : یکی حقوق و اولویتها ، یعنی افراد بشر نسبت به یکدیگر و در مقایسه با یکدیگر نوعی حقوق و اولویت پیدا می کنند . یکی دیگر خصوصیت ذاتی بشر است که طوری آفریده شده است که در کارهای خود الزاما نوعی اندیشه آنهارا اندیشه ی اعتباری می نامیم استخدام می کند و به مقاصد طبیعی خود نائل می گردد.
د : رعایت استحقاقها در افاضه ی وجود و امتناع نکردن از افاضه و رحمت به آنچهامکان وجود یا کمال وجود دارد : ذات مقدس حق که کمال مطلق و فیاض علی الاطلاق است به هر موجودی آنچه را که برای او ممکن است از وجود ، اعطا می کند و امساک نمی نماید و هر موجودی هر درجه از وجود و کمال وجود که استحقاق و امکان آن را دارد دریافت می کند
عدالت علی (ع) یعنی عدالت قرآنی
اگر ما مسلمانان و دنیای اسلام احساس می کنیم که با عدالت طلبی و علی وار بودن و تمامی خصوصیات امام علی (ع) فاصله داریم باید گفت که با قرآن فاصله داریم چون هر چه از قرآن دورتر باشیم بی عدالتی در جامعه بیشتر می شود و در یک کلام قانون اساسی عدالت محوری و علی وار بودن در قرآن موجود است حتی در روایتهای مختلف داریم آن مدینه ی فاضله که عدالت محوری کامل در آن وجود دارد ، حکومت امام زمان است که اساسنامه و قانون اساسی آن حضرت هم قرآن است و اگر ما بر این اساس عمل کنیم می توانیم عدالت محوری و آرمان های عدالت خواهی را برقرار نماییم .
آنچه که الان مسلم است این است که باید تمام کسانی که برای ملت و نظام آرزوی ارتقاء و شان ، هویت ، توسعه ، رفاه ، اقتدار و عظمت و شکوفایی دارند همراه و همگام تمام تلاش های نظری و عملی خود را برای گفتمان سازی و جریان سازی موثر و کارآمد دولت و نظام جمهوری اسلامی و برای تحقق آرمانهای انقلاب که عدالت در همه ی ابعاد و عرصه ها یکی از محورهای آن بوده تلاش کنند و اهتمام لازم را به عمل آورند و از سطحی نگری ، شعارگرایی و بخشی نگری پرهیز کنند و به صورت عمیق و همه جانبه و با عقلانیت ، تعهد و منطق برنامه ریزی های محکمی داشته و گام های موثری را بردارند .