ماهیت معامله فضولی
در این تحقیق، در فصل اول به تعریف معامله فضولی پرداخته شده است و در فصل دوم ماهیت معامله فضولی در فقه از حیث اخبار و انشاء بودن بررسی شده است و در فصل سوم نظریه های درباره ماهیت معامله فضول مطرح شده است و در فصل چهارم، نظریه های درباره ماهیت معامله فضول به طور اجمالی مقایسه شده است
شرح مختصر مقاله
معامله ی فضولی، معامله ای است که شخص دیگری غیر از مالک، مال مالک را_ بدون داشتن نمایندگی از طرف مالک بفروشد. حال فرقی نمی کند مال مالک را، از طرف خویش (بیع فضولی لنفسه) و یا از طرف مالک (بیع فضولی لغیره) بفروشد.
معامله ی فضول در هر دو صورت آن، بنا بر قانون مدنی صحیح است ولی اینکه دلیل صحت معامله پس از اجازه ی مالک چیست؟ اینجا است که نظریه هایی درباره ماهیت معامله ی فضول ابراز شده است.
تحقیق حاضر که درباره ی ماهیت معامله ی فضولی است فوائد بسیاری دارد زیرا اگرچه ماهیت معامله ی فضولی بیشتر از مباحث نظری محسوب می شود تا عملی. ولی پس از بررسی نظریه ها فهمیده می شود از مباحث نظری است که دارای فوائد عملی است و با توجه به مبنایی که ما درباره ماهیت معامله فضول می پذیریم، باید به نتایج خاص آن نظریه نیز پایبند باشیم. مثلا اگر نظریه نمایندگی را بپذیریم باید به این نتیجه آن نیز پایبند باشیم که دیگر مالک لازم نیست در هنگام اجازه، علم تفصیلی به شرایط عقد داشته باشد.
ماهیت معاملات فضولی در فقه
به دلیل اینکه نظریه هایی که درباره ماهیت معامله فضولی داده شده است. غیر از نظریه نمایندگی، از سوی فقها ابراز شده است و حتی نظریه نمایندگی نیز مویداتی در فقه دارد. ماهیت معامله فضولی را که بیشتر به توجیه چگونگی تعلق اجازه مالک به معامله فضولی می پردازد. را از این منظر بررسی می کنیم که آیا اجازه مالک ، انشاء یا اخبار است؟ و در صورت انشاء بودن ، عقد یا ایقاع است؟
مبحث اول: (اخبار) بعضی اجازه عقد غیر نافذ را، اخبار دانسته اند:
و گفته اند اجازه عقد غیر نافذ ، صرفاً اعلام رضا است نه اینکه انشاء باشد.
دلیل آنها آیه «الا ان تکون تجاره عن تراض» است که این آیه ، اکل مال به باطل را نهی کرده است مگر اینکه تجارتی باشد که درآن تراضی است. و گفته اند در مورد رضایت فرقی نمی کند که تراضی هنگام عقد یا بعد از عقد باشد. که عقد فضولی اینچنین است.
در مورد معامله فضولی که عقدی غیر نافذ است گفته اند عقد مزبور جامع همه شرایط به جز رضای مالک است. پس وقتی مالک راضی به عقد شود، تمام شرایط اعتبار عقد جمع شده و عقد نافذ می گردد.
و در مورد مکره هم گفته اند اگر مکره پس از زوال اکراه (کره) راضی به عقد کرهی شود، عقد مزبور نافذ می گردد. شاید بتوان نظر شیخ انصاری را این دانست. چون ایشان رضای باطنی را موجب نفوذ معامله دانسته است در حالی که کسانی که اجازه را انشاء (ایقاع) دانسته اند گفته اند اگر چه مالک باطناً راضی باشد، موجب تصحیح عقد نخواهد بود ثانیاً حتماً اجازه مالک مانند سایر ایقاعات نیازمند کاشف لفظی یا فعلی می باشد
فهرست مطالب
عنوان صفحه
مقدمه: ۱
فصل اول:معامله فضولی.. ۲
فصل دوم:ماهیت معاملات فضولی در فقه: ۲
مبحث اول:(اخبار)بعضی اجازه عقد غیر نافذ را، اخبار دانسته اند: ۳
مبحث دوم:(انشاء)بعضی فقهاء آن را انشاء (ایقاع) دانسته اند: ۳
فصل سوم:نظریات مختلف در خصوص ماهیت بیع فضولی واشکالات وارد بر انها ۴
مبحث اول:نظریه اول،نظریه اجازه مالک، شرط نفوذ عقد است. ۴
گفتار اول:اشکالات وارد بر نظریه. ۴
گفتار دوم:تحلیل نظریه. ۴
گفتار سوم:مویدات نظریه. ۵
مبحث دوم:نظریه دوم،نظریه رضای مالک ،به عنوان شرط کمال عقد است. ۵
نکته:اشکالات وارد بر نظریه. ۶
مبحث سوم: نظریه سوم، اجازه مالک به عنوان اماره ای بر رضای تقدیری اوست. ۷
گفتار اول:تحلیل نظریه. ۷
گفتار دوم: اشکالات وارد بر نظریه. ۸
مبحث چهارم: نظریه چهارم، اجازه مالک باعث تبدیل عقد فضول به عقدی بین اصیل و مالک می شودو ۹
نکته: اشکالات وارد بر این نظریه. ۹
بخش اول: تحلیل نظریه میرزای قمی.. ۱۰
بخش دوم:اشکال وارد بر این نظریه. ۱۱
گفتار دوم:نظریه کاشف الرموز ۱۱
بخش اول:تحلیل نظریه. ۱۱
بخش دوم: اشکال وارد بر نظریه کاشف الرموز ۱۲
مبحث پنجم: نظریه پنجم،نظریه نمایندگی.. ۱۲
گفتار اول: طرفداران نظریه نمایندگی در میان حقوقدانان. ۱۳
بخش اول: نظریه نمایندگی بعدی.. ۱۳
نکته: تحلیل نظریه. ۱۴
بخش دوم: نظر سید حسن امامی در مورد نمایندگی.. ۱۴
نکته: تحلیل نظریه. ۱۴
گفتار دوم: سابقه نظریه نمایندگی در سایر کشورها ۱۵
گفتار سوم: مؤیدات نظریه نمایندگی.. ۱۵
گفتار چهارم: اشکالات وارد بر نظریه نمایندگی.. ۱۷
گفتار پنجم: فرق اصلی نظریه نمایندگی با نظریه قصد و رضا ۲۱
فصل چهارم: مقایسه ی اجمالی بین نظرات گوناکون. ۲۲
مبحث اول: ماهیت معامله فضولی عمل حقوقی یا واقعه حقوقی است؟. ۲۲
نکته: دلائل نظریه. ۲۳
مبحث دوم: بررسی نظریه هایی درباره ماهیت فضولی بر اساس نقش مالک در انعقاد عقد بین اصیل و فضول. ۲۴
مبحث سوم: بررسی نظریه های درباره ماهیت معامله فضولی بر اساس نقش فضول در معامله فضولی.. ۲۵
مبحث چهارم: بررسی نظریه هایی درباره ماهیت فضولی بر اساس اینکه اجازه مالک، باعث انعقاد عقد ثانی می شود یا نه؟ ۲۶
نتایج: ۲۷
منابع فارسی: ۲۸
منابع عربی: ۲۹