ریواس یک گیاه چند ساله از خانواده گل سرخ است. این گیاه بومی آسیای مرکزی است، اما اکنون در سراسر جهان کشت می شود. ریواس دارای ساقه های بلند و ضخیم است که می تواند تا 4 فوت رشد کند. ساقه ها معمولاً به رنگ سبز روشن یا قرمز هستند و دارای طعمی ترش و شیرین هستند.
شناسنامه ریواس
تیره علف هفت بند Polygonaceae :
نام لاتین Rheum ribes L :
نام انگلیسی Currant fraited rhubarb:
نام فارسی :ریواس – ریباس – ریواج
نام عربی :ریباس – یعمیصا
خانواده علف هفت بند(ترشک ها): Polygonaceae
سبزی مهم این خانواده ریواس است که قسمت خوراکی آن دمبرگ قرمز رنگ آن است که خوشمزه و ترش است.
ریواس یا ریباس، دارای ساقه های هوایی و برگ های آن محتوی مواد ذخیره ای و اسیدی است و به همین جهت مورد استفاده ی خوراکی قرار می گیرد.
موطن ریواس آسیا و به احتمال زیاد سیبری و یا کوههای هیمالیا می باشد. در قرن شانزدهم در ایتالیا کشت شده است.
نوشته ها حاکی از آن است که چینی ها در 1700 سال قبل از میلاد مسیح از آن به عنوان دارو استفاده می کردند.
ریواس یک گیاه علفی چند ساله است که از خرداد تا تیر گل می دهد و بومی شمال غربی چین و شمال شرقی تبت است
دامنه انتشار
آذربایجان نزدیک ارومیه ، کوه بلقیس ، کردستان سنندج، دژ شاهپور ، کرمانشاه کوه پارو مهران، گنج نامه، حیدره ، کوه الوند، 30 کیلومتری جنوب غربی همدان، اراک، لرستان، خاوران، اشتران کوه کرمان، فارس، کلات رسی سخت، کوه دینار، پرسپولیس، لار، بلوچستان : جنوب خاش، 120 کیلومتری مغرب، زاهدان، خراسان طبس ، شیر گشت تهران : پس قلعه، بین کرج و گچسر در ارتفاعات 1500 تا 2500 متری ، هزار بند در 2800 متری یزد: در ارتفاعات ده بالا قم : راجرد.
ریواس هنگام بهار در نواحی گوناگون ایران، دامنه ی کوه ها، کنار رودخانه ها و مناطق برخوردار از آب های راکد می روید و برگ ضخیم و گوشت دار این گیاه مصرف غذایی دارد. این گیاه در دامنه‌های البرز به طور وحشی رشد می‌کند.
گیاه شناسی
ریواس از سبزیهای چند ساله محسوب می شود. دارای ریشه معمولی است که تا یکی دو متر در خاک رشد می کند ریواس دارای دو نوع ساقه می باشد:
یکی ساقه زیرزمینی که به آن ریزوم می گویند و دوم ساقه هوایی. ریزوم ریواس گوشتی و چوبی می شود که از جوانه های آن ساقه های هوایی و برگهای پهن بوجود می آید طول ساقه هوایی آن به بیش از یک متر می رسد.
در انتهای ساقه هوایی آن خوشه گل بوجود می آید که از تعدادی گلهای کوچک سبز رنگ که کامل بوده تشکیل شده است.
برگها به صورت روزت (Rossete) می باشند. که از جوانه های جانبی ریزوم ها بوجود می آیند. برگها دارای پهنک نسبتاً پهن هستند که پر از اسید اگزالیک (Oxalicacid) می باشند که مصرف آن برای انسان زیان آور و سمی است.
در هنگام قطع دمبرگ حدود یک سوم آن روی گیاه باقی می ماند. رنگ دمبرگ آن ممکن است سبز و یا قرمز باشد.
ریواس را براساس ضخیم بودن دمبرگ و رنگ آن تقسیم بندی می کنند. بهترین رقم های ریواس که دارای رنگ دمبرگ قرمز می باشند عبارتند از: مک دونالد (Mac Donald) رابی (Ruby) ردوالنسیا (Red Valentine) استرابری (Strawberry) و کانادارد (Canada Red) و از رقم هایی که دارای رنگ سبز هستند می توان از ویکتوریا (Victoria) لینئوس (Linnaeus) ، کریمسون وین (Crimson wine)، جزمن وین (German wine) و ساتوز سیدلس (Sutton’s seedless) نام برد.
نیاز اکولوژیکی
ریواس در نواحی سرد که دارای زمستانی سخت و سرد می باشند زندگی می کند بنابراین در نواحی سرد و معتدل سرد بهترین محصول را می دهد
با این وجود ریشه این گیاه هم به سرمای زیاد و هم به خشکی و گرما مقاومت دارند. در این دو زمان یعنی در فصل خشک که تابستان است و در سرمای زیاد زمستان دوره زندگانی خود را بحال رکورد طی می کند یعنی تمام قسمت هوایی خود را از دست داده و فقط ریشه آن زنده می ماند.
دوره فعالیتهای حیاتی این گیاه در فصل معتدل مرطوب یعنی در فصل بهار است و در نواحی گرم در بهار و پائیز در نقاط گرمسیر جنوب ریواس را باید در ارتفاعات زیاد که هوا تا اندازه ای معتدل است
کاشت
از حیث نور آفتاب ریواس خیلی قانع است و در نقاط کم آفتاب و یا سایه باغ و مزرعه نیز می توان آنرا کاشت به همین علت است که برای کاشت مقدار کم اغلب از زیر درختان میوه برای کاشت ریواس استفاده می کنند. دمای مناسب برای زراعت ریواس بین 4 تا 24 درجه سانتی گراد است.
آماده سازی خاک
بهترین خاک برای کاشت ریواس زمینهای شن و رسی یعنی سبک و نم دار و قوی می باشد.
ولی اغلب در انواع زمینها می توان آنرا کاشت تنها شرط موفقیت مرطوب نبودن زمین می باشد.
ریواس حساسیت چندانی نسبت به pH خاک ندارد لیکن pH خاک نباید از 5/5 کمتر باشد. معمولاَ کشت این گیاه در خاکهای خنثی تا کمی قلیائی رواج دارد. ریواس یکی از گیاهانی است که احتیاج به کود فراوان دارد و از طرفی نیز مدت زیادی زمین را اشتغال می کند (از نظر اقتصادی مزرعه ریواس را بیش از 5 تا 7 سال نگه نمی دارند) بنابراین قبل از کاشت نهال باید زمین را از هر حیث مخصوصاً از لحاظ مواد غذایی خیلی خوب آماده نمود. معمولاً در زمینهای ضعیف 40 تن کود دامی با خاک مخلوط می کنند. و بعداً در اوایل بهار و پس از برداشت محصول از کود شیمیایی بعنوان کود سرک استفاده می کنند.
فرمول نسبی کود شیمیائی برای سرک 1-1-1 و فرمول کمی آن 100-100-100 و یا 100-150-150 می باشد. همانطور که در بالا تذکر داده شد نصف این کود شیمیائی را در اوایل بهار و نصف دیگر را پس از برداشت محصول می دهند.
زیرا نمو برگ ریواس پس از برداشت محصول در مقدار محصول سال بعد فوق العاده موثر است.
کاشت
ریواس به دو طریق تکثیر می یابد یکی بوسیله بذر و دیگری بوسیله تقسیم ریشه
کاشت بذر : این طریق تکثیر خیلی کم مورد استفاده قرار می گیرد و فقط برای ایجاد انواع جدید بکار می رود. زمین خزانه را در پائیز شخم زده و در حدود 20 تن کود دامی با آن مخلوط می کنند در بهار بذور را بر روی خطوطی که 20 تا 25 سانتی متر فاصله دارند می کارند. پس از آنکه بذر سبز شد و نهالها دارای چهار برگ شدند خطوط خزانه را بنحوی که فاصله بین بوته ها روی خطوط در حدود 50 سانتی متر باشد تنک می کنند.
نهال جوان باید یکسال زراعی در خزانه بماند یعنی اگر هوای محل معتدل و ملایم بود در پائیز همان سال در غیر اینصورت در بهار سال بعد نهالها را در محل اصلی می کارند. مراقبت خزانه منحصر به وجین و آبیاری است. درباره آبیاری باید سعی نمود که قبل از سبز شدن بذر به هیچ وجه زمین از نم نرود و پس از آن نیز در اطراف ریشه به اندازه کافی رطوبت باشد.
ازدیاد بوسیله تقسیم ریشه
ازبوته هائی که اقلاً چهار ساله باشند استفاده می کنند به این ترتیب که ریشه ضخیم بوته را به سه یا چهار قسمت تقسیم می کنند. در موقع تقسیم ریشه باید دقت نمود که حتماً با هر یک از قسمتها دو پایه جوانه قوی همراه باشد، در غیر اینصورت ریشه پس از کاشت در زمین پوشیده از بین می رود.
داشت
چنانچه برای دفع علفهای هرز، ادوات و وسایل لازم در دسترس نباشد، از علف کش استفاده می شود. سله شکنی در سالهای اول و دوم غالباً با فوکا و یا با ادوات نظیر آن صورت می گیرد. عملیات دیگر عبارتند از : کود سرک، استفاده از کود حیوانی در طول زمستان ، گل گیری و آبیاری به موقع اصولاً آبیاری مزرعه تنها در مواقع ضروری که گیاه به آب زیاد نیاز دارد مثل ایام تابستان انجام می گیرد.
فهرست مطالب
شناسنامه ریواس
خانواده علف هفت بند
دامنه انتشار
گیاه شناسی
نیاز اکولوژیکی
آماده سازی خاک
کاشت
ازدیاد بوسیله تقسیم ریشه
داشت
مراقبت های داشت
برداشت محصول
فورسینگ ریواس
عملکرد وانبار داری
خواص دارویی
خواصّ مهم
مواد موثره
ارزش غذایی ریواس
ریواس در غذاهای ایرانی
فرآوری
مواد موثره ریشه
مضرات ریواس
دریافته های اخیر
ماسک جوش